اثر روش های مختلف خاک ورزی بر برخی خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم دیم در تناوب نخود – گندم در استان همدان

گندم دیم یکی از محصولات مهم در غرب ایران به ویژه استان همدان می باشد که معمولا در تناوب با آیش یا حبوبات (عمدتا نخود)  کشت می شود. اطلاعات کمی در خصوص موفقیت آمیز بودن به کارگیری سامانه های بی خاک ورزی و کم خاک ورزی در کاشت نخود - گندم در شرایط دیم وجود دارد. به منظور تعیین اثر پنج سامانه   خاک ورزی بر برخی خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم، تحقیقی  در ایستگاه تحقیقاتی تجرک (شهرستان کبودر آهنگ) در یک خاک  لوم رسی سیلت دار به مدت چهار سال (۸۷-۱۳۸۴) انجام شد. سامانه های خاک ورزی شامل :T۱- گاوآهن برگرداندار+ دیسک به عنوان خاک ورزی مرسوم،  T۲- گاوآهن قلمی + غلتک  به عنوان  کم خاک ورزی، T۳- هرس دوار عمودی(سیکلوتیلر)+ غلتک به عنوان کم خاک ورزی، T۴ -  پنجه غازی + غلتک به عنوان کم خاک ورزی و T۵- کاشت مستقیم  با خطی کار  به عنوان بی خاک ورزی  بود. این تحقیق به صورت طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. در حین آزمایش برخی خواص فیزیکی خاک  شامل: جرم ویژه ظاهری خاک و سرعت نفوذ آب به خاک  اندازه گیری شد. همچنین عملکرد و اجزا عملکرد گندم تعیین شد . نتایج نشان داد که اثر روش های خاک ورزی بر جرم ویژه ظاهری خاک و سرعت نفوذ آب به خاک در سطح احتمال ۱% معنی دار بود و تیمار T۲ کمترین جرم ویژه ظاهری و بیشترین سرعت نفوذ آب به خاک را در بین تیمارها داشت.  نتایج سه ساله نشان داد که اثر روش های مختلف خاک ورزی بر عملکرد دانه و کاه معنی دار نبود. متوسط عملکرد دانه گندم در سه سال فصل زراعی برای  تیمار  T۲ (۱۰۵۰کیلو گرم در هکتار)، T۳ (۱۰۳۰ کیلو گرم در هکتار)، T۴ (۹۸۲کیلو گرم در هکتار)،  T۵ (۹۷۴ کیلو گرم در هکتار) و T۱ (۹۳۲ کیلوگرم در هکتار) بود. می توان نتیجه گرفت که سامانه های کم خاک ورزی  و بی خاک ورزی موجب افزایش جزیی در عملکرد دانه گندم نسبت به  خاک ورزی مرسوم شد. بنابراین، دامنه وسیعی از سامانه های مختلف کم خاک ورزی و بی خاک ورزی برای تولید گندم دیم در  تناوب نخود- گندم در اراضی دیم استان همدان بدون کاهش در عملکرد، می تواند جایگزین روش مرسوم (شخم با گاوآهن برگرداندار) شود.

کلیدواژه ها:

خاک ورزی ، خواص فیزیکی خاک ، تناوب نخود- گندم ، دیم