ارزیابی برخی صفات فیزیولوژیک، عملکرد و محتویات اسانس زرین گیاه Dracocephalum kotschyi Boiss. در رویشگاه های طبیعی بجنورد

زرین­گیاه Dracocephalum kotschyi Boiss. از گیاهان دارویی و معطر است که در رویشگاه­های طبیعی در نواحی کوهستانی و مرتفع کشور یافت می­شود. این گیاه به­دلیل داشتن اسانس زیاد و خواص دارویی با اهمیت، بسیار مورد توجه است. در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر رویشگاه بر صفات فیزیولوژیک، بازده و محتوای اسانس، نمونه­برداری به­صورت تصادفی از سرشاخه های گل دار گیاه در مرحله گلدهی کامل با سه تکرار از رویشگاه های طبیعی آن واقع در ارتفاعات اسپیدان، آخورداغ و ارکان استان خراسان شمالی انجام گرفت. نتایج نشان داد که گیاهان رشدیافته در منطقه اسپیدان با ۷۶/۱۵ گرم وزن تر و ۲۴/۳ گرم وزن خشک بیشترین و گیاهان منطقه آخورداغ با ۵۸/۱۲ گرم وزن تر و ۶۸/۲ گرم وزن خشک کمترین میزان وزن تر و خشک را نشان دادند. در ارتباط با محتوای ترکیبات فلاونوئیدی و درصد بازده اسانس، زرین­گیاه­های ارتفاعات ارکان با ۶۳/۶۹ (میلی­گرم کوئرستین بر گرم عصاره خشک) و ۵۲/۱ درصد بیشترین مقادیر این ترکیبات را به خود اختصاص دادند. در ادامه نتایج نشان داد ۲۳ ترکیب در اسانس زرین گیاه­های سه رویشگاه شناسایی شد که ترکیبات سیس الفابرگاموتن، لیمونن و بتا اوسیمن     عمده­ترین ترکیبات مشترک در اسانس سه منطقه بودند. در ارتباط با خاصیت آنتی اکسیدانی نیز، گیاهان منطقه ارکان با ۸۹/۵۰ میکروگرم بر   میلی­لیتر، ظرفیت آنتی اکسیدانی بیشتری را نسبت به دیگر رویشگاه­ها در مهار رادیکال­های آزاد DPPH نشان دادند. از نظر محتوای آنتوسیانین نیز عصاره زرین گیاه­های منطقه ارکان با ۹۶/۲ میلی­گرم سیانیدین ۳ گلوکوزید در گرم با اختلاف معنی­داری در مقایسه با سایر رویشگاه­ها، منبع بیشتری از آنتوسیانین­ها بودند. گیاهان رشدیافته در ارتفاعات ارکان محتوای ترکیبات آنتوسیانین، فلاونوئید، ظرفیت آنتی­اکسیدانی و بازده اسانس بیشتری نسبت به سایر رویشگاه­ها از خود نشان دادند و به نظر می­رسد رویشگاه ارکان مناسب­ترین شرایط را برای کشت این گیاه دارویی ارزشمند داشته باشد.

کلیدواژه ها:

anthocyanin ، essential oil yield ، antioxidant capacity ، medicinal plant ، fresh and dry weight ، آنتوسیانین ، بازده اسانس ، ظرفیت آنتی اکسیدانی ، گیاه دارویی ، وزن تر و خشک