تحلیل و شناختی دقیق بر هنر اسلامی و نشانه شناسی آن در معماری اروپا

هنر اسلامی یکی از دوران های شکوهمند تاریخ هنر و یکی از ارزشمندترین دستاوردهای بشری در عرصه هنری به شمار می آید و شامل انواع متنوعی از هنر همچون معماری، خوشنویسی، نقاشی، سرامیک و مانند آن ها می شود. ظهور هنر اسلامی از دل دین و دولت جدید به صورت تدریجی و گام به گام نبود، بلکه همچون ظهور خود دین اسلام و حکومت اسلامی، روندی پرشتاب و ناگهانی داشت. عمده آنچه بر شکل گیری و تزئین بناهای صدر اسلام تاثیر گذاشت ویژه مسلمانان بود و این تاثیرات در خدمت اهدافی قرار گرفت که پیش از اسلام به آن شکل و صورت وجود نداشت. هنر اسلامی برای گسترش خود از منابع بسیاری الهام گرفت: هنر رومی، هنر اولیه مسیحی و هنر بیزانس در هنر و معماری اسلامی اولیه موثر بودند؛ نفوذ هنر ساسانی از ایران پیش از اسلام، اهمیت بیشتری داشت؛ بعدها روش ها و عناصر مختلفی از هنر آسیای مرکزی و هنر چین طی تاخت و تازهای چادرنشینان مغول اثر مهمی در نقاشی اسلامی، سفالگری و منسوجات بر جای گذاشت. بازنمایی تصویری موجودات زنده در قرآن به صراحت منع نشده با این وجود بسیاری از مسلمانان ترسیم چهره ها و موجودات زنده را خطری به سوی بت پرستی به شمار می آوردند و گناه می دانستند؛ بنابراین هنر اسلامی اغلب بر خلق زیبایی با نقوش انتزاعی و استفاده از حروف متمرکز بوده است و به دلیل محدودیت نسبی سایر هنرها همچون نقاشی، مجسمه سازی، موسیقی، مسلمانان به توسعه سبک های مختلف در زمینه هایی انتزاعی سوق داده شدند. اعتلای هنر اسلامی و رویارویی غربیان با دستاوردهای آن که با انگیزه های گوناگونی صورت گرفت، موجبات تحسین و حیرت اروپاییان را که در سطح پایین تری از بلوغ هنری قرار داشتند، فراهم نمود. در نتیجه انتقال هنرهای اسلامی از مسیرهای شناخته شده ای به غرب اتفاق افتاد. هنرهای اسلامی به صورت های متفاوت و در مقاطع گوناگون به غرب منتقل شد. این تاثیرات در دوره هایی به شکلی گسترده و فراگیر و در زمانهایی نیز با شدت کمتری جریان داشت. شناخت جنبه های مختلف این روند انتقال، بسیار با اهمیت است و در مورد این موضوع، ارائه نظراتی واحد و یکسان مشکل به نظر می رسد. هنر اسلامی محمل معانی عمیق و مفاهیم ارزشمند دینی است که از زبان قرآن بهره می گیرد و با پرورش روح و اندیشه انسان در حوزه های مختلف هنر چون نقاشی، خوشنویسی، معماری و سایر رشته های هنری تجلی زیبا شناسانه می یابد، چنانکه مساجد اولین تجلی گاه هنر اسلامی محسوب می شوند. معماری هم فن است و هم هنر چرا که در طراحی یک فضا افزون بر جنبه های سازه ای و فنی، ویژگی هنری نیز مد نظر است. هنر معماری از مباحث نظری چون فلسفه، روان شناسی، تاریخ و فرهنگ تاثیر می پذیرد. پس از انتقال تفکر اسلامی به غرب قرون وسطی و تسلط هشتصد ساله ی مسلمانان به اندلس (اسپانیا)، این سرزمین به حلقه واسطه ی فرهنگ و هنر اسلامی و غرب تبدیل شد. از جمله آگاهی غربیان از سبک معماری اسلامی موجب الهام بخشی به آن ها گردید و در ساخت و ساز کلیساها و دانشگاه ها مد نظر قرار گرفت.

کلیدواژه ها:

معماری ، غرب ، نشانه شناسی ، تاریخی ، اسلامی ، هنر اسلامی