معماری پوسته مقاله: نگارش مناسب عنوان، چکیده، کلیدواژه و نقش آن در رویت پذیری مقالات پزشکی

سردبیر محترم مقالات از مهم ترین منابع غیرکتابی هستند که با انتشار در مجله به جریان اطلاعاتی جامعه تزریق می شوند و می توانند به عنوان ستون فقرات دانش و پلکانی برای پژوهش های بعدی عمل کنند؛ به همین دلیل باید به گونه ای برچسب گذاری شوند که به راحتی امکان جهانی شدن و قرار گرفتن در چرخه اطلاعات برای آنها فراهم شود. ازاین رو، مرسوم است محتوای هر مقاله به صورت مختصر تحت یک عبارت (عنوان)، یک یا چند پاراگراف (چکیده) و تعدادی واژه (کلیدواژه) به مخاطب معرفی شود. درواقع، سه عنصر عنوان، چکیده و کلیدواژه به عنوان شناسنامه و هویت هر اثر پژوهشی مانند مقاله عمل می کند. بدین جهت، در بیشتر پایگاه های اطلاعاتی معتبر، دسترسی به این سه بخش رایگان است و امکان جستجوی مقالات از طریق واژه های موجود در عنوان و چکیده، جزو جدایی ناپذیر تسهیلات جستجو در بیشتر پایگاه های اطلاعاتی معتبر است. به این ترتیب، چنانچه نویسندگان، پوسته مقاله (عنوان، چکیده و کلیدواژه) را به عنوان بخشی که منجر به معارفه اثر می شود، به خوبی تدوین کنند، مجوز مطالعه گوشته مقاله (مقدمه، مواد و روش ها، بحث و نتیجه گیری) صادر می شود، در غیر این صورت مقاله اقبالی برای خواندن ندارد. بنابراین، همان طور که معماران بزرگ با طراحی سازه های شگفت انگیز می توانند مخاطب را مجذوب هنر معماری خود کنند، نویسندگان مقالات پزشکی به عنوان معماران سازه های متنی این حوزه نیز، باید به گونه ای نما و لایه بیرونی مقاله خود را به رشته تحریر درآورند که خوانندگان را مجذوب ایده و عملکرد علمی خود کنند. با توجه به آنچه ذکر شد، نامه به سردبیر حاضر در تلاش است با معرفی این سه عنصر و نقش آنها در بازیابی اثر، تکنیک هایی برای نگارش هویتی که منجر به رویت پذیری بیشتر مقالات پزشکی شود به نویسندگان این حوزه ارائه دهد. عنوان، نخستین بخش از مقاله است که می تواند کاربر را برای ادامه مطالعه آن، تشویق و ترغیب کند. هدف از عنوان مقاله در یک مجله پزشکی، انتقال موثر موضوع و طرح بررسی های گزارش شده همراه با جلب نظر و اطلاع رسانی به مخاطبان، سردبیران و داوران مقاله است [۱]. پس باید در انتخاب، ارتباط و ترتیب کلمات عنوان دقت شود تا کاربر مشکلی در درک آن نداشته و عنوان به آسانی قابل فهم باشد؛ عنوان نباید هرگز حاوی اصطلاحات بیش ازحد تخصصی، اختصارات، فرمول های شیمیایی یا نام های تجاری باشد؛ همچنین همراه با ارائه اطلاعات کافی باید آن را جذاب و تا جای ممکن به طور مختصر نوشت [۲]. توجه به این نکته نیز ضرورت دارد که یک عنوان می تواند شامل علامت های ویرگول، پرانتز و نقل قول باشد و بااینکه علامت ویرگول در وسط عنوان و علامت نقل قول تنها برای بخشی از عنوان و نه همه بخش های آن کاربرد دارد، اما هرگز نباید از علامت های نقطه ویرگول و اسلش در عنوان استفاده کرد [۳]. با در نظر گرفتن موارد مذکور، عنوان می تواند به سه صورت خبری، توصیفی یا سوالی نوشته شود. عنوان خبری، یافته ها یا نتیجه گیری را به صورت خبری مطرح می کند. عنوان توصیفی، موضوع مقاله را آشکار می کند، اما نتیجه مشخص نیست و در عنوان سوالی، موضوع اصلی در قالب سوال مطرح می شود [۴]. بااینکه سبک نوشتن و تعداد کلمات عنوان به کسانی که مقاله برای آنها نوشته می شود بستگی دارد، نتایج مطالعات مختلف نشان می دهد مقالات با عنوان سوالی تعداد دانلود بیشتر، مقالات با عنوان خبری و توصیفی تعداد استناد بیشتر و مقالات با علامت دونقطه در عنوان، رویت پذیری بیشتری نسبت به دیگر مقالات داشته اند [۵-۴]. چکیده ها، که دومین بخش از پوسته مقاله را تشکیل می دهند، نسخه مینیاتوری از مقاله، شامل خلاصه ای از هر بخشی هستند که در مقاله وجود دارد [۶]. به زعم الکساندروف (Alexandrov) و هنریچی (Hennerici)، واژه Abstract که معادل فارسی واژه چکیده است، برگرفته از سه عبارت: ACT – actual data presentation and interpretation STR – straightforward, AB – absolutely, به معنی ارائه و تفسیر داده های واقعی به صورت کاملا ساده می باشد [۷]. بدین معنی که چکیده، جایگاهی است که نویسنده باید بدون استفاده از استعاره، ایجاز، ایهام و تزئینات اضافی، فحوای مقاله را با مخاطب به اشتراک بگذارد. با توجه به اینکه چکیده پس از اتمام نگارش مقاله به رشته تحریر در می آید، جمله های آن باید به صورت زمان گذشته، سوم شخص و بدون استفاده از افعال منفی نگارش یابد. همچنین برای درک سریع خواننده، جملات باید به صورت کوتاه نوشته شود. به علاوه، اجتناب از تکرار، عبارات بی معنی، تفصیلی، جزئیات وصفی، مثال ها و پانوشت ها موارد دیگری است که باید در نگارش چکیده مطلوب رعایت کرد [۶]. در اهمیت نگارش چکیده مطلوب، همین بس که اجازه ارسال اصل مقاله برای شرکت در کنفرانس ها یا همایش های علمی، به رای داوران مبنی بر پذیرش چکیده بستگی دارد. به سخن دیگر، چکیده به تنهایی عاملی برای ارزیابی مقاله نانوشته یا خوانده نشده، به شمار می رود. طول و فرمت موردنیاز چکیده، از مجله ای به مجله دیگر متفاوت است. بر این اساس چکیده ها متناسب با سبک مجله در دو نوع ساختاریافته و ساختارنیافته تدوین می شوند. معمولا چکیده ساختارنیافته برای انواعی از مقالات مانند: گزارش مورد، مقالات مروری، مقالات تصویری و مقالاتی از نوع نقطه نظرات کاربرد دارند [۸] و چکیده ساختاریافته ازاین جهت، برای مقالات پژوهشی و به ویژه مقالات حوزه پزشکی کاربرد دارد که کاربران این حوزه بتوانند با یک نگاه هدف، مواد و روش ها، یافته ها و نتایج مقاله را تشخیص دهند و دقیقا همان بخشی را که در نظر دارند مطالعه کنند. ادبیات پزشکی به صورت روزانه در حال رشد است و این واقعیت، اوضاع را هنگام جستجوی اطلاعات پیچیده می کند؛ بنابراین، هنگامی که در مورد کلیدواژه ها و یا توصیف گرها در متون پزشکی صحبت می شود، صرفا به تکنیکی برای کمک و راهنمایی کاربر، هنگام جستجوی اطلاعات اشاره دارد که به عنوان یک گام ضروری در کسب دانش اجازه می دهد یک موضوع خاص، روشن شود و گسترش یابد [۶]. به عبارتی، آخرین مرحله برچسب زنی به مقاله که همان افزودن کلیدواژه به انتهای چکیده می باشد، تدبیری است برای اینکه موضوعات اصلی مقاله برجسته شود و دسترسی به مقاله تسریع و تسهیل یابد. از بخش آغازین تا بخش انتهایی هر مقاله، به مفاهیم زیادی پرداخته می شود که هریک می توانند به عنوان کلیدواژه به چکیده افزوده شوند؛ اما در انتخاب کلیدواژه ها توجه به دو نکته ضروری است: نخست، محدودیت تعداد کلیدواژه و دوم، استفاده از کلیدواژه هایی که بیشترین تاثیر را بر بازیابی مقاله دارند؛ پس، باید تنها مفاهیمی که دربرگیرنده موضوعات مهم و اصلی مقاله هستند و همچنین نقش مهمی در نمایانی مقاله داشته باشند، انتخاب شوند. معمولا مهم ترین موضوعات موجود در مقاله در بخش هدف آن قرار دارد؛ بنابراین بخش هایی همچون مقدمه، بخش ابتدایی چکیده و همچنین عناوین مقالاتی که دربرگیرنده رویکرد و هدف مقاله هستند، می توانند حاوی مفاهیمی باشند که موضوعات اصلی مقاله را پوشش می دهد. در ادامه نیز بایستی کلیدواژه های منتخب را با استفاده از ابزاری مانند MeSH که با هدف یکدست کردن مفاهیم پزشکی و تسریع در جستجوی متون طراحی شده اند صیقل داد تا روند بازیابی دچار اختلال نشود. با توجه به مطالب مطرح شده می توان اظهار داشت، استفاده از واژه های مناسب در عنوان و چکیده همانند لینکی هستند که کاربر را به عنوان منتقل می کنند. عنوان خوب، لینکی است برای منتقل کردن کاربر به چکیده و چکیده خوب، لینکی است برای منتقل کردن کاربر به اصل مقاله. بنابراین، هرچه سه عنصر عنوان، چکیده و کلیدواژه های مقالات پزشکی با کیفیت بالاتری نگارش یابند، لینک های ایجادشده توسط نویسندگان این حوزه، عملکرد بهتری در انتقال کاربر به اصل مقاله و رویت پذیری آن خواهند داشت

کلیدواژه ها:

title ، Abstract ، Visibility ، عنوان ، چکیده ، رویت پذیری