سابقه و هدف:
آب مهم ترین عامل محدودکننده زراعت چغندرقند در ایران است. زراعت پاییزه چغندرقند در اقلیم های خشکی مانند ایران در مقایسه با کشت بهاره، میزان
آب کمتری مصرف نموده و می تواند گزینه مناسب تری برای بهره گیری از بارندگی های پاییزه و زمستانه و مقابله با بحران کمبود
آب باشد. به نظر می رسد انتقال زراعت چغندرقند از بهاره به پاییزه باعث خواهد شد که علاوه بر مصرف
آب بسیار کمتر در این نوع کشت و نیز افزایش کارایی مصرف آب، برای کشاورزان صرفه اقتصادی قابل توجهی داشته و به سرعت رواج یابد؛ اما
کشت پاییزه در بسیاری از مناطق با مشکلاتی مواجه است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر کشت زمستانه بر خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند اجرا شد.مواد و روش ها: آزمایش در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار روی ۱۱ رقم زودرس چغندرقند در مناطق جوین، تربت جام و مغان به ترتیب به مدت یک (۱۳۹۹-۱۳۹۸)، دو (۱۳۹۹-۱۳۹۸ و ۱۴۰۰-۱۳۹۹) و سه (۱۳۹۸-۱۳۹۷، ۱۳۹۹-۱۳۹۸ و ۱۴۰۰-۱۳۹۹) سال زراعی انجام گردید. به منظور مطالعه تاثیر
برهمکنش ژنوتیپ- محیط و شناسایی ژنوتیپ های با پایداری عمومی و خصوصی، از روش های تجزیه پایداری AMMI و MTSI استفاده شد.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس مرکب بر اساس مدل AMMI موید تاثیر معنی دار اثرات اصلی محیط و رقم در سطح احتمال یک درصد بود.
برهمکنش میان آن ها نیز تفاوت آماری معنی داری در سطح احتمال یک درصد نشان داد. تجزیه اثرات ضرب پذیر مدل AMMI موید آن بود که دو مولفه اول در سطح احتمال یک درصد معنی دار هستند و مجموعا ۲۰/۷۵ درصد از تغییرات
برهمکنش ژنوتیپ- محیط را تبیین می نمایند. بای پلات حاصل از میانگین عملکرد و اولین مولفه اصلی
برهمکنش ژنوتیپ- محیط موید برتری ارقام FDIR۱۹B۴۰۲۸ و مودکس، به دلیل دارا بودن عملکرد شکر سفید و پایداری بالا بود. بر اساس نتایج بای پلات حاصل از دو مولفه اول، میان ارقام با محیط مغان در سال های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹
سازگاری خصوصی قابل ملاحظه ای وجود نداشت، اما در مقابل بین محیط مغان در سال ۱۳۹۸ با رقم مودکس، تربت جام در سال های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۹ به ترتیب با ارقام آسیا و SVZD۲۰۱۹ و جوین با رقم SVZC۲۰۱۹
سازگاری خصوصی بسیار بالایی مشاهده شد. رقم کادموس از
سازگاری عمومی برخوردار بود. بر اساس نتایج شاخص MTSI، رقم SVZD۲۰۱۹ در رتبه نخست و ارقام FDIR۱۹B۴۰۲۸، دراووس و FDIR۱۹B۳۰۲۱ در رتبه های بعدی ایده آل ترین ارقام پایدار از نظر تمامی صفات مورد مطالعه قرار گرفتند.نتیجه گیری: به طور کلی چهار رقم SVZD۲۰۱۹، FDIR۱۹B۴۰۲۸، دراووس و FDIR۱۹B۳۰۲۱ برای کشت زمستانه توصیه می شود. نتایج به دست آمده مبین آن است که توسعه کشت زمستانه چغندرقند مسلما یکی از راهکار های مهم برای استفاده از بارندگی های فصلی و صرفه جویی در مصرف
آب می باشد، در این رابطه در کشت زمستانه چغندرقند، انتخاب رقم مناسب نقش بسیار مهمی دارد، به طوری که بر اغلب ویژگی های کمی و کیفی تاثیر می گذارد.