پتروژنز و زمین شیمی عناصر کمیاب توده های نفوذی، زون های اسکارنی و کانسنگ اسکارن آهن شترسنگ، شمال غرب نیشابور

اسکارن آهن شترسنگ در ۶۰ کیلومتری شمال غرب نیشابور در استان خراسان رضوی و در کمربند ماگمایی قوچان- سبزوار قرار دارد. نفوذ واحدهای نیمه عمیق ائوسن به درون سنگ های آهکی کرتاسه به اسکارن زایی در منطقه منجر شده است. این واحدها بر اساس ویژگی های زمین شیمیایی به دو گروه سینیت پورفیری و گرانودیوریت پورفیری تقسیم شده اند. توده های نفوذی از نوع I (اکسیدان)، متاآلومینوس بوده و محیط زمین ساختی توده ها زون فرورانش حاشیه قاره است. مقایسه توان کانه زایی توده های این منطقه بر اساس استفاده از نمودار SiO۲ در برابر Na۲O+K۲O، MgO، K۲O و نیز Ni-V نشان دهنده بارور بودن آنها از نظر تشکیل اسکارن آهن و مس است. سینیت پورفیری منشا این کانی سازی است و منیزیم موجود در اسکارن، از سیال گرمابی گرفته شده است. نمودار نسبت های (Pr/Yb)n، Ce/Ce* و Eu/Eu* حضور آب های جوی را نیز در تشکیل زون اسکارن تایید می کند. سیال اولیه که آنومالی مثبت  Ce/Ce* و Eu/Eu* دارد، شرایط اسیدی و اکسیدان و دمای بالا داشته و تشکیل پیروکسن اسکارن داده است. بخشی از کانی سازی مگنتیت در این زون تشکیل شده و در این شرایط بیشترین میزان REE وارد شبکه پیروکسن اسکارن شده و سیال را از نظر REE رقیق کرده است و همین عامل به کاهش شدید میزان REE در زون کانی سازی منجر شده است. آنومالی منفی Ce/Ce* و Eu/Eu*  بازگو کننده شرایط قلیایی با تمرکز کمتر محتوای REE را نشان می دهد که منطبق بر کلریت اسکارن است. بیشترین میزان کانی سازی در این زون تشکیل شده است.

کلیدواژه ها:

اسکارن ، زون فرورانش ، مگنتیت ، عناصر کمیاب خاکی ، شترسنگ ، کمربند ماگمایی قوچان- سبزوار