تاثیر تنش خشکی بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و بیوشیمیایی گیاه دارویی شیرتیغک وحشی (,Sonchus arvensis L)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شیرتیغک (Sonchus arvensis L.) گیاهی با پتانسیل بالای دارویی و تغذیه ­ای است که خواص دارویی این گیاه به دلیل وجود ترکیبات فیتوشیمیایی مهم به ویژه فنول­ ها و فلاونوئید­ها می­ باشد. خشکی یک تنش غیر زیستی مهم بوده و محدود کننده ­ترین عامل برای رشد و تولید گیاهان است. گیاه شیرتیغک دارای متابولیت­ های ثانویه ­ی ارزشمندی می ­باشد، بنابراین درک پاسخ های فیزیولوژیکی این گیاه در واکنش به تنش خشکی ضروری است. هدف از این تحقیق، مطالعه تاثیر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیکی و برخی پارامترهای فیتوشیمیایی و بیوشیمیایی گیاه دارویی شیر تیغک وحشی است. مواد و روش ­ها: به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیتوشیمیایی و بیوشیمیایی گیاه شیرتیغک وحشی، یک آزمایش گلدانی به صورت طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمار­های تنش خشکی شامل چهار سطح %۱۰۰ (بدون تنش)، %۷۵، %۵۰ و %۲۵ ظرفیت زراعی بود. صفات مورفولوژیکی مطالعه شده شامل مولفه­ های رشدی مانند وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، ارتفاع گیاه و طول ریشه بود. همچنین صفات فیتوشیمیایی شامل رنگیزه­ های فتوسنتزی، محتوای نسبی آب، فنول کل، فلاونوئید کل، ظرفیت آنتی اکسیدانی با دو روش DPPH و FRAP، پرولین و قند محلول و همچنین صفات بیوشیمیایی مانند فعالیت آنزیم­ های آنتی ­اکسیدانی کاتالاز، سوپر اکسید دیسموتاز، گلوتاتیون پراکسیدار، آسکوربات پراکسیداز و پروتئین کل در برگ­ های میانی و پایینی اندازه گیری شد. یافته­ ها: نتایج نشان داد که تنش خشکی تاثیر معنی‎داری بر مولفه‎های رشدی، محتوی نسبی آب برگ، پرولین، قند محلول، کلروفیل a و b و کلروفیل کل، کارتنوئید، فنول کل، فلاونوئید کل، فعالیت آنتی‎اکسیدانی کاتالاز، سوپر اکسید دیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز، گایاکول پراکسیداز و مهار فعالیت رادیکالDPPH  و قدرت احیاء کنندگی آهن (FRAP) دارد. با کاهش مقدار آب خاک، ارتفاع بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای نسبی آب، کلروفیل a و کلروفیل کل کاهش و در مقابل میزان طول ریشه، کلروفیل b، کارتنوئید، پرولین، قند محلول، پروتئین کل، فنول و فلاونوئید کل، آنزیم­ های آنتی اکسیدانی، مهار فعالیت رادیکالDPPH  و قدرت احیاء کنندگی آهن (FRAP) افزایش یافت. همچنین برخی صفات در برگ میانی و پایینی مورد بررسی قرار گرفتند که از نظر صفات فوق بین برگ میانی و پایینی اختلاف وجود داشت و برگ­ های میانی حاوی میزان بیشتری از صفات مورد بررسی بودند. نتیجه­ گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش صفات مورفولوژیکی به جز طول ریشه شد. همچنین میزان بیشتری از صفات فیتوشیمیایی در برگ ­­های میانی نسبت به برگ­ های پایینی مشاهده شد. بطور کلی تنش خشکی باعث افزایش صفات بیوشیمیایی و همچنین افزایش در صفات فیتو شیمیایی به جز محتوای نسبی آب، کلروفیل a و کلروفیل کل شد.

کلیدواژه ها:

Antioxidant activity ، Drought stress ، Lower and middle leaves ، Secondary metabolites ، Sonchus arvensis L. ، برگ میانی و پایینی ، تنش خشکی ، شیرتیغک ، فعالیت آنتی اکسیدانی ، متابولیت های ثانویه