بررسی کال زایی و تاثیر سالیسیلیک اسید بر متابولیت های ثانویه کالوس ارس (Juniperus excelsa)

ارس (Juniperus excelsa) درختی نورپسند و دیرزیست از خانواده سرو  (Cupressacea)است. این درخت کندرشد و مقاوم در برابر کم آبی و سرماست. تحقیق حاضر در قالب دو آزمایش جداگانه شامل بررسی غلظت هورمون های اکسین و سیتوکینین بر کال زایی ارس به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و بررسی تاثیر سالیسیلیک اسید بر تولید متابولیت های ثانویه (فنول و فلاونوئید) و مهار رادیکال آزاد DPPH انجام گرفت. نمونه های گیاهی اولیه استفاده شده در این پژوهش از شاخه های سالم و عاری از بیماری و آفات ارس تهیه شد. از محیط کشت مخصوص گیاهان چوبی (WPM) به عنوان محیط پایه استفاده شد. فاکتور اول شامل اکسین در پنج سطح (صفر، ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (NAA) و ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D) و فاکتور دوم شامل سیتوکینین در سه سطح (صفر، ۲۵/۰ و ۵/۰ میلی گرم در لیتر کینتین بود. نتایج تحقیق نشان داد که ریزنمونه ها بعد از سه هفته در محیط کالوس زایی به تدریج متورم شدند و پس از شش هفته در این ریزنمونه ها به طور کامل کالوس زایی انجام گرفت. بررسی اثر متقابل هورمون های سیتوکینین و اکسین نشان داد که بیشترین مقدار آن (۸۰ درصد) در تیمار ترکیبی ۲۵/۰ میلی گرم در لیترKin  و ۱ میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد. مقایسه میانگین با آزمون دانکن نشان داد که بیشترین وزن تر کالوس (۱/۱ گرم) در تیمار ترکیبی ۲۵/۰ میلی گرم در لیترKin  و ۱ میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد. همچنین بیشترین وزن خشک کالوس (۴/۰ گرم) در تیمار ۲۵/۰ میلی گرم در لیترKin  و ۱ میلی گرم در لیتر NAA به دست آمد. Kin در ترکیب با NAA سبب ایجاد کالوس متراکم (فشرده) و زردرنگ و در ترکیب با ۴,۲-D سبب ایجاد کالوس ترد (پفکی) و سبزرنگ شد. در بررسی اثر سالیسیلیک اسید (۰، ۵۰ و ۱۰۰ میکرومولار) بر متابولیت های ثانویه بررسی شده مشخص شد که مقدار فنول در تیمار ۱۰۰ میکرومولار (۸/۳۱ میلی گرم گالیک اسید در گرم وزن خشک) بیشتر از تیمارهای دیگر بود. اختلاف معنی داری بین تیمار شاهد و ۵۰ میکرومولار مشاهده نشد. بیشترین و کمترین مقدار فلاونوئید به ترتیب در تیمارهای ۱۰۰ میکرومولار سالیسیلیک اسید (۳/۹ میلی گرم کوئرستین در گرم وزن خشک) و شاهد (۰۵/۲ میلی گرم کوئرستین در گرم وزن خشک) به دست آمد. همچنین بیشترین مهار رادیکال آزاد DPPH در تیمار ۱۰۰ میکرومولار سالیسیلیک اسید (۰۶/۳۵ درصد) و کمترین مقدار آن (۳/۲۵ درصد) در تیمار شاهد مشاهده شد.

کلیدواژه ها:

اکسین ، سیتوکینین ، کالوس ، فلاونوئید ، فنول