زراعت گیاهان دارویی ، الگوی مناسب بیابان زدایی و کشاورزی پایدار

زراعت گیاهان دارویی اعم از گیاهان دارویی زراعی و گیاهان دارویی مرتعی و گیاهان دارویی جنگلی و گیاهان دارویی خاص ( که باید به شیوه خاصی تولید شوند مثل گلخانه های ویژه . زیرا مربوط به شرایط خاص آب و هوایی هستند که با شرایط عادی مناطق و اقلیم ایران سازگاری مستقیم ندارد ) شیوه مناسب برای زراعتی پرسود برای زارعان است . از سویی کشت زراعت گیاهان دارویی الگوی مناسبی برای کشت های پر خطر زراعی هست که ادامه روند زراعی موجب آسیب به بدنه و بافت کشاورزی و تخریب و فرسایش ساختمان خاک می شود . چون گیاهان مرتعی دارویی دارای سازگاری منطقه ای بیشتر هستند و نسبت به گیاهان زراعی دارای سیکل چرخه انرژی چهار کربنه اند . در حالی که محصولات زراعی بیشتر سه کربنه و دارای محدودیت بیشترند . در مناطق خشک و نیمه خشک تنها گیاهان دارویی می توانند مقاومت مناسبی نسبت به شوری و کلوئیدهای قلیایی خاک داشته باشند و همچنین سازگاری بالایی با کم آبی دارند و می توانند در شرایطی حتی مورد تعلیف دام هم قرار بگیرند . به طور مثال گیاهانی نظیر کهور و تاق و اسکمبیل و گز در صورت برداشت و نیمه خشک شدن تا خشک شدن ، سمیت خود را برای دام از دست داده و مواد تلخ آن حذف و قابل مصرف برای دام سبک و سنگین می شود . که در نواحی خشک و نیمه خشک بسیار ارزشمند است . در نواحی شمال ایران که در ارتفاعات حتی گندم و گاهی جو می کارند ، بجایش کشت گل گاوزبان و زعفران و گلرنگ و سویا و اسپرس و انواع گل رز بومی و انواع زرشک بومی یا اصلاح شده ولی سازگار با محیط طبیعی همراه با عملیات خاک ورزی مناسب کوه و ییلاقات و عملیات آبخیزداری مناسب جهت استفاده حداکثری از آب و جلوگیری از فرسایش خاک ، مناسب ترین گزینه برای اصلاح الگوی کشت و جلوگیری از ریسک کشاورزی پر خطر است . و می تواند کشاورزی را پایدار و معایب الگوهای غلط کشت را برداشته و به تولید و اقتصاد کشاوری کشاورزان و کشور کمک شایانی بکند .پژوهش ما در مورد کشت جایگزین گیاهان دارویی برای کشت های پرخطر زراعی در استانهای گیلان و مازندران و گلستان به مدت یک ده ه ادامه دارد . از اواخر اسفند ماه سال ۱۳۹۲ تا کنون (آذر ( ۱۴۰۲ موفق شدیم بسیاری از زارعین را ترغیب کنیم برای کشت گل گاوزبان در ارتفاعات تالش (گیلان ) و رامسر (مازندران ) و آزاد شهر استان گلستان . این تلاش سود بسیار زیادی برای زارعان و نسل های بعدی شان داشت طوری که برخی از آنها کارگاه های اسانس گیری زدند و اسانس غنی شده را به کارخانجات تولید هربال ایران می فروشند . از سویی کشت زعفران در اشکورات گیلان و ارتفاعات مازندران (ییلاقات یوش در آمل و ییلاقات آلاشت سوادکوه ) و ارتفاعات مرتعی بهشهر و ساری و ییلاق زیارت در گرگان و استان گلستان ، زعفران به عمل آمد و می تواند الگوی مناسبی برای کشت های پرریسک زراعی باشد که هم گونه زراعی و هم گونه دارویی است . در کنار اینها اگر فرهنگ سازی درست و عملیات ترویج به موقع انجام شود می توان امیدوار شد به توسعه پایدار کشاورزی و آینده ای که فرسایش خاک به حداقل برسد و سود زارعین و رمه داران افزایش یافته و اقتصادی کشاورزی در کل کشور چه در مناطق شمالی ایران و چه در مناطق جنوبی و فلات خشک و نیمه خشک توسعه یابد .

کلیدواژه ها:

گیاهان دارویی ، زراعت ، کشاورزی پایدار ، اصلاح خاک ، بیابان زدایی ، کویر زدایی