تحلیلی بر نقش و جایگاه ورودی در معماری خانههای ایرانی

ورودی به عنوان نقطه شروع رابطه مخاطب با اثر، عنصر شاخص معماری ایرانی است که فضای ارتباطی بینابینی با فضاهای شهری شناخته شده محسوب میشود و میتوان هویت معماری هر دوره از تاریخ را در آن مشاهده کرد. بنابراین مطالعه سیر تحول این فضای با ارزش در معماری ایرانی میتواند ضروری باشد، چرا که مطالعات نشان میدهند نه تنها روند طراحی فضاهای ورودی در معماری معاصر ایران متوقف شده، بلکه یک روند نزولی و انحطاطی را طی میکند. بررسی اجمالی فضاها و اجزای اصلی خانههای سنتی در شهرهای مختلف کشور به خوبی سیر تحول این تغییر را نشان میدهد. پژوهش حاضر سعی بر آن دارد تا با هدف واکاوی سیر تحول سلسلهمراتب فضایی ورود به خانه در دوران گذار از سنت به تجدد تا دوره معاصر، ضمن معرفی و تحلیل اجزای کالبدی فضای ورودی در معماری خانههای ایرانی، روند تحول این فضای بینابینی را از گذشته تا امروز تحلیل نماید. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از نظر نوع متغیر ترکیبی، از نظر عمق مطالعه، پهنانگر و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است؛ یافتههای پژوهش نشان میدهدکه سلسله مراتب ورود به خانهها در دوره سنتی، متناسب و درخور با نیازهای ساکنان است که کمتر در اولویت توجه معماران دوره پهلوی قرارگرفته است. از این جهت، استفاده از فضاهای حد واسط و بینابینی در معماری، علاوه بر ایجاد محرمیت، میتواند تعریف درستی از فضاهای خصوصی و نیمه خصوصی در خانه ارائه دهد و در نهایت میتواند موجب ارائه الگویی برای ایجاد محرمیت شود که اصلی جدانشدنی از هویت در معماری و فرهنگ ایرانی است. به علاوه، در روند تغییرپذیری فضای ورودی از شیوه سنتی به سنتی تلفیقی و سپس از شیوه تلفیقی به معاصر، تمامی اجزاء و عناصر ورودی دچار تحول میگردد، اما این تغییر در ابتدا به صورتی ظاهری و سطحی رخ میدهد و سپس به شکلی جزئی و ساختاری نمود پیدا میکند. در دوره معاصر، فضای ورودی به خانه در حد یک در تقلیل یافته است و ورودی فقط در برخی خانهها نه از برای تامین محرمیت، بلکه برای زیبایی و یا با هدف نشانهشناسی در قالب اجرای یک سردر و یا با تعریف چند پله از سطح معبر یا تعبیه جعبه گل صورت گرفته است.

کلیدواژه ها:

فضای ورودی ، خانه ، عرصه عمومی ، عرصه خصوصی ، سلسلهمراتب ، محرمیت.