بررسی مسئله «ظهور حقایق و بطلان شرایع» در عرفان اسلامی

در بین سخنان اهل معرفت یا اشعار شاعران عارف، گاه ابیات و عباراتی به چشم می خورد که اگر معنای آنها شرح و توضیح داده نشود و مقصود گوینده کلام به خوبی تبیین نگردد، به صورت آموزه ای مخالف با دستورات شرع مقدس جلوه گر می شود. از جمله این عبارات که موجب گردیده برخی از علمای دین، عارفان راستین را به اباحه گری و شریعتگریزی متهم سازند، جمله معروف و مشهور « اذا ظهرت الحقایق بطلت الشرایع» است. مدعای این مقاله این است که این عبارت و عبارت هایی از این دست، هرگز به معنای رفع تکلیف در این دنیا نیست، بلکه مقصود از این عبارت، همان معنایی است که از برخی آیات و روایات استفاده می شود؛ یعنی تا وقتی مرگ فرا نرسیده و هنوز حجاب دنیا از جلو دیدگان برطرف نگشته و پرده ها کنار نرفته، شرایع اعتبار دارند و انسان می تواند بر اساس آنها در طریقت قدم نهاده و بدین گونه مقدمات قرب و وصول خویش را به حقیقت فراهم آورد؛ لیکن وقتی مرگ او فرا برسد و حجاب ها و پرده ها از جلو چشمانش کنار روند، شرایع برای او اعتباری ندارد و دیگر نمی تواند کاری انجام دهد، بلکه او می ماند و اعمالی که انجام داده است. نگارنده در این مقاله با استناد به سخنان اهل معرفت و تحلیل و تبیین آنها درصدد اثبات این مدعا برآمده است.

کلیدواژه ها:

شریعت ، طریقت ، حقیقت ، رابطه طولی ، اباحه گری ، رفع تکلیف