بررسی روشهای ارزیابی مخاطرات انسانی و اثرات زیست محیطی با تاکید بر کلان شهر تهران

بررسی وضع موجود شرایط زیست محیطی کشور، بخصوص در کلان شهرها، خبر از ناپایداری، آسیب و تخریب فزاینده، برفضای جغرافیایی آن را می دهد. کلان شهرهای امروزی، در نقاط مختلف دنیا به دلایل متعدد همواره در معرض آسیب ناشی از مخاطرات طبیعی قرار دارند. بر مبنای برنامه استراتژیک بین المللی کاهش بلایای سازمان ملل متحد، کلیه مخاطرات دو منشأ متفاوت دارند: مخاطرات طبیعی، مخاطرات ناشی از فناوری یا مخاطرات ناشی از فعالیت انسان. بنابراین، پیامدهای حاصل از این مخاطرات و ناپایدارها زنگ خطری را برای سیاستگذاران و دست اندرکاران زیست محیطی به صدا درآورد که منجر به تهیه مجموعه ای از متدها و روشهای تحلیلی در جهت ارزیابی پیامدهای زیست محیطی و برآورد، میزان ناپایداری مکانها شد. در این راستا این مقاله سعی دارد، ضمن معرفی روشها ارزیابی اثرات زیست محیطی و مخاطرات انسانی همچون، روش Rs/GIS ، ردپا و اثر اکولوژیکی (بومشناختی) و منطق فازی، مخاطرات انسانی کلان شهر تهران را با روش های مذکور مورد بررسی قرار دهد. براساس این مطالعه، با استفاده از روش RS/GIS و تطبیق تصاویر ماهواره ای کلان شهر تهران در دو دوره 10 ساله، مشخص گردید که بسیاری از کاربریهای مانند فضاهای سبز طبیعی و جنگلی تغییر یافته و تبدیل به کاربری مسکونی و غیره شده اند و میزان آسیب پذیری محیط را بالا و توان تحمل آن را پایین آورده است. از سویی ارزیابی توان پایداری با روش ردپا و اثر بوم شناختی برای کلان شهر تهران 3.79 هکتار برای هر فرد محاسبه شده است که میزان آن چند برابر بیشتر از سطح جهانی (2.3 هکتار برای هر فرد) می باشد. همچنین با کاربرد منطق فازی و GIS در میزان آسیب پذیری مناطق شهری، کلان شهر تهران در اثر مخاطرات سیل و زلزله نیز مشخص شد که عدم رعایت عواملی نظیر اصول برنامه ریزی شهری، حریم سیل و زلزله و تراکم بسیار بالای مسکونی، میزان آسیب پذیری مناطق در هنگام بروز هر یک از این مخاطرات دو چندان خواهد شد.

کلیدواژه ها:

ارزیابی ، مخاطرات انسانی ، اثرات زیست محیطی ، کلان شهر تهران ، روش Rs ، GIS ، ردپای و اثر بوم شناختی ، منطق فازی