مدیریت بحران و بافت فرسوده شهری با رویکرد پدافند غیرعامل پروژه آبکوه شهر مقدس مشهد

بر اساس بند 11 ماده 121 قانون برنامه چهارم توسعه و آیین نامه اجرایی این بند و با توجه به حساسیت ویژه شهرهای مذهبی و استراتژیک کشور، موضوع پدافند غیر عامل از اساسیترین مباحث مورد توجه در امور دفاعی و برنامه ریزی شهری، تلقی میشود که لازم است تا در بستر اقدامات مناسب، مورد مداخلاتاحتمالی کارآمد و موثر قرار گیرد. شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر کشور، پس از انقلاب اسلامی با رشد بالای جمعیت روبرو بوده است که این امر باعثگسترش کالبدی این شهر گشته است. همزمان با رشد کالبدی شهر، برخی از سکونتگاههای روستایی موجود در حواشی، در داخل بافت قرار گرفته و با توجه به شرایط ویژه خود، پاسخگوی نیازهای شهری نبوده و دچار فرسودگی شدهاند. محله آبکوه مشهد یکی از این مراکز سکونتی روستایی میباشد که به شهرمشهد ملحق شده و در حال حاضر جزء بافتهای فرسوده شهر مشهد محسوب میگردد. طرح موضعی محدوده مورد مطالعه شامل بافت فرسوده آبکوه از محلات منطقه یک شهرداری مشهد میباشد که هسته اصلی روستاهای آبکوه و سعد آباد راشامل میشود که در این پژوهش این محدوده، مدیریت بحران این بافت با رویکرد پدافند غیرعامل محدوده ای به مساحت تقریبی 30 هکتار مورد بررسیقرار میگیرد. بر همین اساس هدف از پژوهش حاضر شناسایی نواحی مختلف این بافت از نظر قدمت و فرسودگی بافتها و پاسخگویی در مواقع بحرانی از منظر پدافند غیرعامل با استفاده از نرم افزار Arc GIS و مدل تحلیلی سلسله مراتبی ) AHP (در محدوده مورد نظر میباشد. معیارهای مورد استفاده در مدل AHP عبارتند از کاربری اراضی، وسعت املاک، مالکیت املاک، تعداد طبقات، کیفیت ابنیه، قدمت ابنیه، عرض معابر و مصالح ساختمانی. نتایج پژوهش نشان میدهدکه محدودههای بحرانی بیشتر در نواحی مرکزی و درونی بافت پراکنده شدهاند که این امر میتواند باعث ضعف خدمات رسانی گردد. همچنین بررسی میزانجمعیت تحت پوشش این نواحی نشان میدهد که تقریبا نیمی از جمعیت این بافت ) 45 %( در محدوده نواحی با بحران زیاد و بسیار زیاد قرار دارد. در پایان پیشنهادهایی به منظور کاهش آسیب پذیری این بافت در مواقع بحرانی ارایه گردیده است که از جمله این پیشنهادها میتوان به ضرورت تدوین ضوابط فنی و ملاحظات پدافند غیرعامل در حوزه شهرسازی و بالاخص بافتهای فرسوده، مقاوم سازی و نوسازی این بافت و همچنین پراکنش کاربریهای مهم در بافت اشاره نمود.

کلیدواژه ها:

بافت فرسوده ، پدافند غیرعامل ، مدیریت بحران ، نرم افزار Arc GIS ، محله آبکوه