بررسی وضعیت حیات و زادآوری گون های مولد کتیرا در نواحی زاگرس

حدود 17 میلیون هکتار از اراضی ایران زیر پوشش گونه های مختلف گون قرار دارد، جنس گون در تمام استان های کشور وجود دارد، اما رویشگاه اصلی آن در ایران رشته کوه های زاگرس است. مهمترین ترکیب شیمیایی گون ها که از مصارف شیمیایی، دارویی و صنعتی فراوانی برخوردار است کتیرا می باشد، ولی گونه های اندکی از آنها توانایی تولید کتیرا دارند که اکثرا بوته ای هستند. زمانی که گیاه منافعی اقتصادی را برآورده می سازد شدت دخالت های انسان بر روی یک گیاه به حداکثر خود می رسد، این امر در مورد گون های مولد کتیرا صدق می کند. رعایت نشدن بهره برداری اصولی و نکات فنی و نا آشنا بودن برخی بهره برداران موجب از بین رفتن این گونه در طبیعت شده است. در طرح های تحقیقاتی نیز به منظور برآورد تولید کتیرا تقریبا تمامی عرصه ملی را به عنوان عرصه با قابلیت شایستگی بهره برداری درنظر گرفته اند و به همین دلیل نسبت میزان تولید در واحد سطح مرتع در این مطالعات بسیار غیرواقعی می باشد و بهره برداران هرگز اصول صحیح تیغ زدن را رعایت نمی کنند و موجب فشار بیش از حد روی این گیاهان شده است. ارزش ریالی کتیرای تولیدی در واحد سطح در مقایسه با خسارت های وارده بسیار ناچیز است. کتیرا زدن در چنین شرایطی علاوه بر اینکه موجب تشدید ضعف فیزیولوژیکی و اثرات سوء بر روی بوته های گون می شود، از نظر اقتصادی و درامدزایی هم فاقد توجیه قابل قبول است و بر شدت خشکیدگی ها خواهد افزود. تحقیقات به عمل آمده نشان می دهد که هرگیاه برای ترمیم شیار ایجاد شده را فقط یکبار در سال می توان تیغ زد، و حداکثر تعداد تیغ زدن مجاز در هر بوته یک شیار می باشد. بنابراین افزایش دفعات تیغ زدن در یک فصل رویش موجب می شود گیاه نتواند خودترمیمی انجام دهد و بهبودی مجدد گیاه با خشکیدگی و نابودی همراه گردد. از طرفی به دلیل کافی نبودن محیط بانان در عرصه های منابع طبیعی کشور، برداشت کتیرا در بعضی از نقاط نیز به صورت قاچاق انجام می شود. این گیاهان علاوه بر ارزش های دارویی و صنعتیف مانند سدهای کوچکی هستند که از آب و خاک حفاظت می کنند. کتیرا زدن برای گون مانند خون دادن آدمی است. گون ها که بروند، مرگ به زاگرس سلامی می دهد و این می تواند یک تراژدی غمگین اکولوژیکی باشد که در نواحی زاگرس در حال وقوع است. در این مطالعه که به صورت مروری و با استفاده از منابع کتابخانه ای، سایت های اینترنتی ومقالات علمی صورت گرفته سعی گردیده به بررسی وضعیت حیات و زاااوری گون های مولد کتیرا اشاره گردد.

کلیدواژه ها:

اصول بهره برداری ، تیغ زنی گیاهان ، خشکیدگی ، منابع طبیعی ، مصارف دارویی