مدیریت افت سطح آب زیرزمینی در دشت اسفراین

با افزایش بی رویه جمعیت در سالهای اخیر، افزایش نیازهای آبی و محدودیت منابع آبهای سطحی، بهره برداری بیش از اندازه از سفره های آب زیرزمینی، باعث به بار آمدن خسارات جبران ناپذیری به منابع طبیعی کشور در سالهای گذشته شده است. عمده و تنها منبع مطمئن و دائمی تامین آب در مناطق خشک و نیمه خشک و کویری به خصوص در صورت وقوع خشکسالی ها، منابع آب زیرزمینی می باشد. این منابع از مدتها پیش توسط قنوات و از سالهای 1349 به بعد با رشد و توسعه تکنولوژی حفاری، از طریق چاههای نیمه عمیق و عمیق مورد بهره برداری و گاهی به نوعی تهاجم قرار گرفته است که این موضوع علاوه بر افت شدید سطح آب در اکثر آبخوان ها، فعالیت های کشاورزی، صنعتی و تغییرات کمی و کیفی آبهای زیرزمینی را تحت شعاع قرار داده است، در نتیجه اکثر این دشت ها ممنوعه شده و توسعه بهره برداری از آنها متوقف شده است. لازم به یادآوری است که ممنوعه نمودن بهره برداری از یک محدوده مطالعاتی تنها بخشی از یک مدیریت منسجم برای برنامه ریزی منابع آب بوده و صرفاً عاملی بازدارنده می باشد، لذا همواره بایستی روشهای اجرایی متعدد دیگری را برای نجات آبخوان یک دشت مدنظر قرارداد تا با بزرگترین چالش مدیریت آب در کشور( کسری مخزن آبخوانهای با بیلان منفی) مقابله کرد. محدوده مطالعاتی اسفراین یکی از یازده محدوده مطالعاتی استان خراسان شمالی است که در سالهای اخیر با کسری مخزن مواجه بوده و یکی از آبخوانهای ممنوعه – بحرانی استان می باشد. تمامی روش های سنتی مقابله با بحران آب در منطقه در گذشته به دلایل گوناگون از جمله عدم برنامه ریزی پایه ای و کامل نبودن زنجیره های مدیریتی با شکست مواجه شده بود . با توجه به این موضوع از ابتدای سال 1388 با انجام یک سری از اقدامات مدیریتی، کسری مخزن آبخوان منطقه به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرده و افت سطح آب در آبخوان منطقه تا حدودی کنترل شده است. در این مقاله سعی بر این بوده است که با مقایسه وضعیت آبخوان منطقه قبل از انجام اقدامات مدیریتی و بعد از آن به شرح چگونگی بهبود وضعیت آبخوان پرداخته شود.

کلیدواژه ها:

مهار افت سطح آب ، مدیریت آبهای زیرزمینی ، آبخوان دشت اسفراین