ارزیابی روند مصرف منابع آب زیرزمینی و وضعیت کنونی آن در ایران

آب های زیرزمینی یکی از مهم ترین منابع آبی محسوب می شود و برای حیات انسانی و هم چنین توسعه اقتصادی در مناطق خشک و نیمه خشک همانند ایران ضروری می باشند. میانگین بارش سالانه کشور حدود ۲۴۰ میلی متر و چیزی در حدود یک سوم متوسط بارش جهانی است. تا قبل از دهه ۱۳۲۰ بهره بردای از منابع آب زیرزمینی توسط سامانه های بومی به نام قنات صورت می گرفت. در حال حاضر حدود ۴۱۰۰۰ رشته قنات در کشور ثبت شده است. با این حال طی دوره ۱۳۹۳-۱۳۵۰ تعداد چاه های ایران به شدت افزایش یافت به گونه ای که تعداد چاه های کشور از ۴۷۰۰۰ حلقه به بیش از ۷۸۹۰۰۰ حلقه رسیده است. در حال حاضر حدود ۱۹۶۰۰۰ حلقه چاه عمیق و ۵۹۳۰۰۰ حلقه چاه نیمه عیمق در کشور با میانگین برداشت به ترتیب ۱۷/۰ و ۰۲/۰ میلیون مترمکعب وجود دارد. بر اساس نتایج، میزان مصرف آب های زیرزمینی (از طریق چاه، قنات و چشمه ها) از کم تر از ۱۸ میلیارد مترمکعب در دهه ۱۳۵۰ به بیش از ۷۹ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۸۵ رسید. با این حال از این تاریخ به بعد میزان برداشت از آب های زیرزمینی کاهش داشته، به گونه ای که در سال ۱۳۹۴ به حدود ۶۱ میلیارد مترمکعب رسید. همچنین نتایج نشان دهنده مصرف بالای آب های زیرزمینی در بخش کشاورزی است، بر این اساس حدود ۹۰ درصد از این منابع در بخش کشاورزی مصرف می شود. در نهایت، طی سال های اخیر میزان متوسط افت سطح ایستابی آب های زیرزمینی کشور حدود ۵۱ سانتی متر و اضافه برداشت ۵۰۸۶ میلیون مترمکعب در سال بوده است. در این راستا و در شرایط فعلی ۳۴۷ محدوده از مجموع ۶۰۹ محدوده جز مناطق ممنوعه می باشند.

کلیدواژه ها:

Groundwater ، Qanat ، Transboundary aquifer ، Water table drawdown ، آب های زیرزمینی ، افت سطح ایستابی ، آبخوان مرزی ، قنات