میزان بذر سخت و تاثیر زمان بذرگیری بر آن در اکوتیپ های ایرانی یونجه

این آزمایش به منظور تعیین میزان بذر سخت و تاثیر زمان بذرگیری بر اکوتیپ های ایرانی یونجه،به صورت آزمایش اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و طی سه سال از 1393 تا 1396 در مزرعه 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و ایستگاه طرق مشهد اجراگردید. دراین بررسی، پنج اکوتیپ یونجه(KFA17, KFA16, KFA9, KFA6 و بمی) به عنوان عامل فرعی و چهار زمان بذرگیری چین اول، چین دوم، چین سوم و دوبار بذرگیری به عنوان عامل اصلی در نظر گرفته شد. نتایج دو ساله در کرج نشان داد اکوتیپ بمی بیشترین عملکرد علوفه تر و خشک به ترتیب با 15.35 و 3.47 تن درهکتار و بالاترین عملکرد بذر با 227.1 کیلوگرم در هکتار را دارا بود. در مجموع دو سال بذرگیری در کرج، دوبار بذرگیری در سال با 377.1 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد بذر را دارا بود. همچنین مقایسه میانگین صفات مورد اندازه گیری در مجموع دو سال در مشهد نشان می دهد، اکوتیپKFA6بالاترین عملکرد بذر با 961.3 کیلوگرم در هکتار، اکوتیپKFA16 بیشترین عملکرد علوفه تر با 18.49 تن درهکتار و اکوتیپKFA17 با 4.09 تن درهکتار بیشترین عملکرد علوفه خشک را دارا بود. در مجموع دو سال بذرگیری در مشهد، دوبار بذرگیری در سال با 1176.3 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد بذر را دارا بود. نتایج نهایی این پژوهش نشان می دهد که دو مکان مورد آزمایش از لحاظ عملکرد علوفه تر و خشک در سطح احتمال 5 درصد با هم متفاوت هستند. پنج اکوتیپ مورد بررسی از نظر عملکرد علوفه خشک در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی دار داشتند. مقایسه میانگین این صفات نشان داد که اکوتیپ بمی بیشترین عملکرد علوفه تر با 16.55 تن درهکتار و اکوتیپKFA17 با 3.69 تن درهکتار بیشترین عملکرد علوفه خشک را دارد. در ارتباط با صفات اندازه گیری شده مربوط به تولید بذر، دو مکان مورد آزمایش، زمان های بذرگیری و اثر متقابل زمان بذرگیری در مکان، از لحاظ عملکرد بذر در سطح احتمال 1 درصد با هم متفاوت هستند. اکوتیپ های مورد بررسی از نظر صفات مرتبط با تولید بذر فاقد تفاوت معنی دار بودند. همچنین مقایسات میانگین این صفات بذری نشان داد که اکوتیپKFA16 با 341.8 بیشترین تعداد گل آذین در 10 ساقه و بیشترین تعداد دانه در 10 غلاف با 49.9 عدد، اکوتیپKFA9 با 81.4 بیشترین تعداد غلاف در 10 گل آذین و اکوتیپKFA6 با 581.7 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد بذر را دارا بودند. در مجموع دو سال بذرگیری در دو مکان، دوبار بذرگیری در سال با 776.7 کیلوگرم در هکتار بالاترین عملکرد بذر را داشت.در موردصفات اندازه گیری شده مربوط به استاندارد بذر، دو مکان مورد آزمایش از لحاظ صفات درصد گیاهچه های عادی و درصد بذر پوسیده در سطح احتمال 1 درصد و صفت درصد بذر سخت در سطح 5 درصد با هم متفاوت هستند. زمان های بذرگیری باهم از لحاظ صفات درصد گیاهچه های عادی، درصد گیاهچه های غیرعادی، درصد بذر سخت و درصد بذر پوسیده در سطح احتمال 1 درصد تفاوت معنی داری با یکدیگر دارند. اکوتیپ های مورد بررسی از نظر هر چهار صفت استاندارد بذری فاقد تفاوت معنی دار بودند. از نظر صفات مرتبط با استاندارد بذری در مجموع دو سال و دو مکان، اکوتیپKFA16دارای بیشترین گیاهچه عادی با 69.5 درصد و کمترین میزان بذر سخت با 1.1 درصد بود. دوبار بذرگیری در سال از نظر صفات گیاهچه عادی بیشترین مقدار با 82.1 درصد و از نظر مقدار بذر سخت با 0.8 درصد کمترین مقادیر را داشت. در نهایت، زمانی که هدف تولید بذر و علوفه یونجه برای کشاورزان است، چین اول بهترین زمان بذرگیری یونجه است تا زارعین همزمان از منافع تولید علوفه(حدود 3.5 تن درهکتار) در کنار تولید بذر (639.3 کیلوگرم در هکتار) بهره مند شوند و هنگامی که مزرعه یونجه فقط با هدف تولید بذر مدیریت می شود، دو بار بذرگیری در سال بالاترین عملکرد تولید بذر (776.7 کیلوگرم در هکتار) را خواهد داشت.واژه های کلیدی : یونجه، اکوتیپ،دوبار بذرگیری، عملکرد بذر، عملکرد علوفه، استاندارد بذر.