بررسی میزان کارآیی گونه های مختلف اکالیپتوس در جذب فلزات سنگین در برخی مناطق شمالی و جنوبی کشور- گلستان

با توجه به اینکه روش های سنتی برداشت عناصر سنگین از خاک و آب بسیار پرهزینه و دشوار و اغلب ناموفق است، لذا لزوم استفاده از گیاهان کاهش دهنده آلودگی خاک و آب و نیز از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و ضروری می باشد. به این منظور طرح ملی در مناطق اکالیپتوس کاری شده است آنهای گلستان و استان خوزستان انجام گرفت و غلظتهای نیکل،کادمیم، مس، روی، سرب در ریشه، تنه و ساقه، برگها و خاک پای درختان اکالیپتوس تعیین گردید. در این گزارش به کارهای انجام شده در استان گلستان پرداخته می شود. خاک مناطق مربوط به سایه انداز هر درخت نیز در اعماق ‮‭20-0‬ سانتی متر، ‮‭40-20‬ سانتی متر و ‮‭60-40‬ سانتی متر برداشت شده و جهت تجزیه شیمیایی خاک به آزمایشگاه خاکشناسی منتقل گردیدند. تعیین عمق نمونه برداری از پروفیل خاک نیز با توجه به مطالعه پروفیل ریشه گونه های مختلف اکالیپتوس و توسعه بیش از ‮‭95‬ درصد حجم ریشه از سطح تا حداکثر ‮‭60‬ سانتی متر انجام گرفت. نمونه برداری از خاک و قسمت های مختلف برگ، ریشه و تنه گیاه با تعداد 3 تکرار انجام گرفت. نمونه برداری از گونه های مختلف اکالیپتوس در استان گلستان در منطقه چپرقویمه و منطقه آق قلا انجام گردید. در مطالعات میدانی نمونه برداری مربوط به طرح، از قسمتهای مختلف ریشه، تنه و برگ مربوط به گونه های مختلف اکالیپتوس ‭Eucalptus camaldulensis‬، ، ، ‭E. microtheca‬، ‭E. sargentii‬، ‭E. largiflorens‬، ‭ E. occidentalis ‬انجام پذیرفت. تجزیه شیمیایی فلزات سنگین نمونه ها در آزمایشگاه تجزیه دانشگاه گوتینگن توسط مجری مسول طرح ملی صورت گرفت. تجزیه شیمیایی فلزات سنگین نشان داده است که علیرغم تصور پیشین مبنی بر پاک و غیر آلوده بودن استان گلستان در ارتباط با آلودگی خاک به فلزات سنگین( در مقایسه با استانداردهای اروپا و آمریکا) نشان داده است که میزان آلودگی ها در استان گلستان از میزان مجاز استاندارد اروپا پایین تر می باشد، اما از میزان مجاز آژانس حفاظت محیطزیست آمریکا بالاتر می باشند. چگونگی تجمع فلزات سنگین درگونه های مختلف اکالیپتوس بصورت، تنه و ریشه < برگ< خاک می باشد. در گونه ‭E. camaldulensis ‬با توجه به تجمع فلزات سنگین برای فلزات روی و مس که در تنه بیش از ریشه ها می باشد، از این رو در حذف فلزات روی و مس توصیه می شود. گونه ‭E. microtheca ‬نیز به همراه ‭E. camaldulensis ‬توانایی بهتری در انباشت و پاکسازی فلز روی از محیط را دارد. از این رو در حذف فلز روی توصیه می شود. برای حذف نیکل از محیط با توجه به جذب آن در تنه نسبت به برگ ابتدا گونه ‭E. occidentalis ‬و بعد از آن گونه های ‭E. microtheca ‬در جایگاه دوم و ‭E. sargentii ‬در جایگاه سوم و در جایگاه چهارم گونه ‭ E. camaldulensis ‬و در انتها ‭E. largiflorens ‬قرار می گیرد. اکالیپتوس توان انباشته سازی عناصر سرب و روی را دارد از طرف دیگر با توجه به اینکه عناصر سرب و روی به مقدار زیادی در اثر ترافیک و فعالیت های صنعتی بوجود می آیند، در نتیجه می توان از این گیاه جهت کاهش آلودگی های محیط زیست نیز استفاده نمود. کلیدواژه ها: اکالیپتوس، گیاه پالایی، پاکسازی، فلزات سنگین، گلستان.