مقایسه خاک ورزی حفاظتی با خاک ورزی مرسوم در تناوب گندم-ذرت

در این تحقیق، اثر روش های مختلف خاک ورزی به ویژه خاک ورزی حفاظتی بر ویژگی های خاک و عملکرد گندم و ذرت علوفه ای بررسی گردید. این پروژه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار به مدت چهار سال در شهرستان مرودشت اجرا شد. تیمارهای تحقیق عبارت بودند از 1) کم خاک ورزی با خاک ورز مرکب و کشت گندم با خطی کار و کشت ذرت با ردیف کار، 2) کشت مستقیم گندم و ذرت در تمام مدت اجرای پروژه (بی خاک ورزی)، 3) کشت مستقیم گندم در سال های اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم وکشت مستقیم ذرت درتمام مدت اجرای پروژه، 4) کشت مستقیم ذرت در سال های اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم وکشت مستقیم گندم در تمام مدت اجرای پروژه و 5) خاک ورزی مرسوم (شخم با گاوآهن برگردان دار، دیسک، لولر و کشت گندم با خطی کار و کشت ذرت با ردیف کار) به عنوان شاهد. نتایج نشان داد که روش های بی خاک ورزی و کم خاک ورزی در مقایسه با خاک ورزی مرسوم باعث کاهش مصرف سوخت به ترتیب به میزان 80 و 58 درصد شدند. ظرفیت مزرعه ای موثر برای انجام عملیات تهیه زمین و کاشت در تیمارهای بی خاک ورزی و کم خاک ورزی نسبت به تیمار خاک ورزی مرسوم به ترتیب شش و سه برابر گردید. همچنین، روش های خاک ورزی حفاظتی باعث افزایش ذخیره رطوبت در خاک (حداکثر به میزان 35 درصد) شدند که می تواند کاهش مصرف آب را به دنبال داشته باشد، اما در طی دوره تحقیق بر خلاف انتظار، باعث افزایش ماده آلی خاک نشدند. تیمارهای خاک ورزی حفاظتی و به ویژه تیمار کشت مستقیم در اکثر سال های اجرای پروژه باعث افزایش جرم مخصوص ظاهری خاک شدند. هرچند روش های خاک ورزی اثر معنی داری بر پایداری خاک دانه نداشتند، اما خاکدانه ها در روش های حفاظتی دارای شاخص های پایدارتری بودند. همچنین مقدار نفوذ تجمعی و سرعت نفوذ آب در خاک در تیمارهای کشت مستقیم نسبت به روش خاک ورزی مرسوم کاهش یافت که به نظر می رسد بافت خاک و عدم دستکاری خاک در روش کشت مستقیم از دلایل این موضوع باشد. عملکرد ذرت در اکثر سال های اجرای پروژه تحت تاثیر معنی دار روش خاک ورزی قرار نگرفت، هرچند که تیمارهای خاک ورزی مرسوم و کم خاک ورزی در اکثر سال ها بیش ترین عملکرد را به خود اختصاص دادند. عملکرد گندم نیز در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی با گذشت زمان به عملکرد آن در خاک ورزی مرسوم نزدیک شد، به طوری که در سال آخر اختلاف معنی داری بین تیمارها از نظر عملکرد گندم وجود نداشت. بنابراین در صورتی که اجرای روش های خاک ورزی حفاظتی به خوبی مدیریت شود و دولت حمایت های فنی و مالی لازم را انجام دهد، این روش ها می توانند جایگزین خاک ورزی مرسوم در تهیه زمین و کاشت گندم و ذرت در مناطق معتدل استان فارس گردند.واژه های کلیدی: خصوصیات خاک، کشت مستقیم، کم خاک ورزی