تعیین تاثیر مزارع پرورش ماهیان سردآبی بر کیفیت آب رودخانه های حوضه آبریز سد طالقان

در این تحقیق میزان آلایندگی فعالیت های دو مزرعه پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان واقع بر روی سرشاخه های رودخانه شاهرود در حوضه سد طالقان، با استفاده ازشاخص زیستی خانواده هیلسنهوف ‭ (HFBI) ‬به روش ارزیابی سریع ‭(Rapid bio assessment) ‬با هدف ارزیابی وضعیت آلودگی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از شاخص زیستی با پارامترهای فیزیکی-شیمیایی و آلودگی رودخانه های تحت تاثیر این مزارع، مقایسه شد. نتیجه بررسی متغیرهای‭BOD‬5، ‭COD‬، فسفرکل ‭(TP) ‬و نیتروژن کل ‭(TN) ‬میزان آنها را در محدوده استاندارد خروجی پساب سازمان حفاظت محیط زیست نشان داد. اما در مورد پارامترهای ‭pH ‬و کدورت مقادیر اندازه گیری شده بیش از استاندارد مذکور بود. بررسی روند تغییرات فراوانی کفزیان درشت بر اساس این مطالعه نشان داد که در محدوده مطالعاتی بیشترین فراوانی آنها مربوط به خانواده ‭Chironomidae ‬از حشرات راسته دوبالان ‭(Diptera) ‬با میانگین کل فراوانی ‮‭11/6‬ عدد در متر مربع و پس از آن خانواده ‭Elmidae ‬از راسته قاب بالان ‭(Coeloptera) ‬با میانگین کل فراوانی ‮‭10/0‬ عدد در مترمربع بود. نتیجه محاسبه شاخص زیستی هیلسنهوف بر اساس انواع و فراوانی کفزیان نشان داد که در محدوده رودخانه خچیره، وجود مزرعه پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان (با توجه به عدم وجود مراکز جمعیتی و آلاینده های دیگر در بالادست) منجر به کاهش درجه کیفی این رودخانه به میزان یک درجه از کیفیت "متوسط" در ایستگاه بالادست مزرعه (ایستگاه1)، به کیفیت "متوسط ضعیف" در ایستگاه پایین دست مزرعه (ایستگاه2)،در زمان نمونه برداری می گردد. اما وجود مزرعه پرورش ماهی بر کیفیت شاخه اصلی رودخانه شاهرود که از دبی بالاتری برخوردار است، موثر نبوده و در ایستگاه های شماره 3 و 4 واقع در قبل و بعد از ورودی سرشاخه خچیره در شاخه اصلی شاهرود، تغییری در شاخص زیستی هیلسنهوف مشاهده نگردید. در سرشاخه حسنجون وضعیت کیفی بالادست مزرعه پرورش ماهی، با توجه به وجود مراکز جمعیتی، از نظر شاخص زیستی هیلسنهوف در زمان نمونه برداری "بد"بود که در اثر روند خودپالایی سرشاخه، این وضعیت بهتر شده و در پایین دست مزرعه شاخص، وضعیت"متوسط"را نشان داد. شاخه اصلی رودخانه شاهرود در اثر ورود سرشاخه حسنجون، از وضعیت "خیلی خوب" در ایستگاه 7 به وضعیت "بد" در ایستگاه 8 تنزل پیدا کرد که تاثیر ورود آلاینده های ناشی از این سرشاخه را به شاخه اصلی رودخانه، نشان داد. نتایج حاصل از مقایسه فاکتورهای فیزیکی-شیمیایی و زیستی به دست آمده در این مطالعه نشان داد که در زمان نمونه برداری (اردیبهشت ماه)، مزارع پرورش ماهی موجود بر کیفیت شاخه اصلی رودخانه شاهرود تاثیر منفی نداشتند. کلمات کلیدی: شاخص زیستی خانواده هیلسنهوف ‭(HFBI)‬، کفزیان درشت، اثرات کیفی مزارع پرورش قزل آلای رنگین کمان، ارزیابی سریع، سد طالقان.