بررسی امکان تهیه فرمولاسیون های نماتدکش از گیاه زیتون تلخ ‭(Melia azedarach) ‬و استفاده از آن ها در کنترل نماتدهای گره ریشه‭.(Meloidogyne spp.)‬

بذر گیاه زیتون تلخ ‭(Melia azedarach L.) ‬از استان مازندران در شمال ایران جمع آوری، در شرایط طبیعی و درجه حرارت اطاق (حدود ‮‭25‬ درجه سانتی گراد) و سایه خشک شد. با استفاده ازآسیاب برقی از این بذرها پودر تهیه و از آن برای تهیه فرمولاسیون نماتدکش محلول در آب‭(EC) ‬استفاده شد. عصاره گیری از پودر بذر بوسیله حلال متانل در دستگاه سوکسوله انجام وسپس با حلال های دی کلرومتان/آب، ترکیبات آلی از ترکیبات آبی جداگردیدند. با اضافه کردن ماده همراه (ماده ضد کف) و امولسیفایر (‮‭85‬ ‭Tween) ‬به عصاره حاصله، فرمولاسیون ‮‭11‬ درصد ‭EC ‬از بذر زیتون تلخ تهیه شد. تاثیر غلظت های مختلف (‮‭125‬/،‮‭25 0‬/ ، 5/،0 ،1 ،2 ،‮‭8 4‬ و ‮‭16‬ درصد) فرمولاسیون، در شرایط آزمایشگاهی ودر دو دوره ی زمانی (پس از ‮‭24‬ و ‮‭48‬ ساعت) روی لارو سن دوم نماتد مولد گره ریشه، ‭Meloidogyne incognita (Kofoid and White) Chitwood ‬آزمایش گردید. در شرایط گلخانه ای غلظت های ‮‭125‬/،‮‭25 0‬/ ، 5/،0 ،‮‭2 1‬ و،4 درصد روی این نماتد و صفات رویشی گوجه فرنگی ‭(Solanum lycopersicum L.) ‬به مدت ‮‭60‬ روز مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، غلظت های ‮‭0/125‬ ، ‮‭0/25‬ درصد در هر دو دوره ی زمانی موجب غیر فعال سازی و مرگ و میر لارو سن دوم نماتد نگردیدند. تاثیر زمان روی مرگ و میر و غیر فعال سازی نماتد در شرایط آزمایشگاهی در سطح 1 درصد معنی دار بود. میزان مرگ و میر نماتد در غلظت های ،‮‭8 4‬ و ‮‭16‬ درصد، پس از ‮‭24‬ ساعت به ترتیب صفر، ‮‭44/3‬ و ‮‭76‬ درصد بود، در حالی که پس از ‮‭48‬ ساعت، این غلظت ها موجب مرگ ‮‭100‬ درصد لاروهای سن دوم نماتد شدند. در شرایط گلخانه ای و در مقایسه با تیمار شاهد (فقط نماتد)، تمام غلظت ها ی استفاده شده از فرمولاسیون توانستند باعث کاهش معنی دار (‮‭0/05‬‭P<) ‬تعداد گال، تعدادتوده تخم و تعداد تخم نماتد روی ریشه گوجه فرنگی، تعداد لارو سن دوم نماتد در خاک و ریشه گوجه فرنگی و جمعیت نهایی نماتد بشوند. تیمار 4 درصد از فرمولاسیون باعث کاهش معنی دار طول و وزن تر ساقه و ریشه گیاه گوجه فرنگی گردید. نتایج حاصله از بررسی پایداری فرمولاسیون در شرایط آزمایشگاهی نشان داد که این فرمولاسیون داری پایداری مناسب است. استفاده از این سم طبیعی می تواند راه گشایی مناسب در کنترل طبیعی نماتدهای مولد گره ریشه، کاهش مصرف سموم شیمیایی خطرناک و تولید محصول سالم باشد. با توجه به تاثیر مشابه، مثبت و معنی دار تیمار های 1 و 2 درصد از فرمولاسیون روی کنترل نماتد و همچنین افزایش صفات رویشی گیاه گوجه فرنگی، استفاده از غلظت 1 درصد فرمولاسیون در شرایط مزرعه توصیه می شود. کلمات کلیدی: پودر بذر زیتون تلخ، نماتد گره ریشه، فرمولاسیون، کنترل غیر شیمیایی، گوجه فرنگی