بررسی نماد گاو یکتا آفریده و ماهیت سیاوش در شاهنامه و انعکاس آن در سنگ برجسته های تخت جمشید

اساطیر نشان­دهنده ی فرهنگ و نحوه ی تفکر مردمان در دوران­های کهن است؛ زبان گویای تاریخی است از دوران های پیش از تاریخی؛ سخنگوی بازمانده­های گرانبهایی است که از دل خاک ها بیرون کشیده می­شود، یا در دل سنگ ها و کوه ها یافت می­گردد. اساطیر نماینده ی تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است (آموزگار،۱۳۸۸ :۱). شاعران و نویسندگان، اسطوره­ها و باورهای کهن اقوام خود را پرورانده و آثار ایشان پیوندی تنگاتنگ با اسطوره ها دارد. گاو یکتا آفریده در کیهان شناسی زرتشتی، نام نخستین گاو آفریده شده و یکی از شش آفرینش ازلی اهورامزدا در جهان مادی و پدر اساطیری همه حیوانات سودبخش است. این گاو در افسانه آفرینش کشته می شود و از اندام و چهره ی او جهان دوباره پر از جانداران می­شود. آن­گونه که سیاوش نیز شخصیت مثبتی است، روح آزاده و جوانمردی دارد و مظلوم و بی­گناه می­میرد. از خون او گیاه مقدس خون سیاوشان می روید که با رویش و زایش ارتباط دارد. در پهنه ی گسترده ی ایران نقوش برجسته، سنگ ­برجسته و سنگ نگاره در کنار ادبیات برای حفظ اساطیر قدمت زیادی دارد. بر همین اساس در تخت­جمشید نیز از سنگ برجسته­های بسیاری استفاده شده ­است. نماد گاو در نقوش برجسته ی تخت جمشید به وفور و با معانی مختلف به کار رفته ­است. معنای نهفته در لایه­های ژرف­تر سنگ­برجسته­ها و تطبیق آن با موارد مشابه در ادبیات می­تواند تصویر درست­تری از باورهای اسطوره­ای و فرهنگی ایران زمین باشد. اهداف پژوهش ۱- بررسی اسطوره ی گاو یکتا آفریده و داستان سیاوش در شاهنامه از اهداف این پژوهش است. ۲- از دیگر اهداف این پژوهش انعکاس اساطیر درنقوش برجسته ی تخت­جمشید و شاهنامه ی فردوسی است. سوالات پژوهش ۱- اسطوره گاو یکتا آفریده چه کارکردی در نقش سیاوش در شاهنامه ی فردوسی و نقوش برجسته ی تخت جمشید داشته است؟ ۲- گاو یکتا آفریده در قالب شخصیت سیاوش چه مفاهیمی را به مخاطب القاء می­نماید؟

کلیدواژه ها:

اسطوره ، گاو یکتا آفریده ، سیاوش ، شعر ، نقوش برجسته ی تخت جمشید