فرسایش گالی در تپه های لسی اطراف دریاچه آلاگل

استان گلستان با سطحی بالغ بر 22 هزار کیلو متر مربع دارای تشکیلات لسی گسترده ای می باشد که عمدتا این تشکیلات در حوضه های آبخیز اترک و گرگانرود قرار گرفته اند . [ 4] بطور کلی سطح لسهای منطقه در حدود 320 هزار هکتار برآورد شده که اگر شبه لس ها را هم به آن اضافه کنیم سطح وسیعی را در بر می گیرد [.2] این تشکیلات دارای تعادل ناپایدار بوده و با اندک بی توجهی بشدت دچار فرسایش می شوند [.4] با توجه به اهمیت حیاتی رودخانه های اترک و گرگان و به جهت کاهش بار رسوبی این رودخانه ها حفظ تعادل ضعیف لسها و شبهه لسهای منطقه ضروری می باشد . علاوه بر اینکه فرسایش خندقی، مخاطراتی را برای زمینهای کشاورزی، مراتع، راههای ارتباطی، سطح سفره آب زیر زمینی و ... ایجاد می کند . بطور کلی ایجاد خندق ها تحت تاثیر مستقیم شرایط خاک و میزان بارش و در واقع جریان رواناب حاصل از آن قرار دارد [5 و7 ]در خاک های ناپایدار به محض فراهم شدن شرایط تشکیل خندق که اهم آن امحاء پوشش سطحی است، فرایند خندق در آنها شکل می گیرد و جریان رواناب اراضی بالادست خندق باریزش در راس خندق گسترش آنها را به طرف بالای حوضه سبب می شود [.1] معمولا قبل از اینکه خندق ها بخواهند به مراحلی برسند که از نظر عمق و وسعت طوری بزرگ شوند که نتوان آنها را با عملیات ساده بیولوژیک کنترل نمود، باید چاره جویی شود [.6] کنترل و احیاء خندق ها بوسیله پوشش گیاهی نسبت به روش های دیگر ارجح می باشد [.3] بر این اساس بررسی نقش پوشش گیاهی در احیاء و کنترل رشد راس خندقها در اراضی شمال گرگان واقع در منطقه اینچه برون مشرف به دریاچه آلاگل پرداخته شده است . در این منطقه تپه هایی کم ارتفاع دیده می شود که منشاء آنها را بادرفتی دانسته و آنها را تپه های لس تا شبه لس معرفی نموده اند [.2] در بررسی اشکال این تپه ها از روی تصاویر ماهواره ای منطقه بوضوح منشاء بادرفتی آنها را می توان مشاهده نمود . بر روی تصاویر ماهواره ای TM منطقه، تپه های هلالی شکلی دیده می شود که قسمت تحدب آنها در خلاف جهت باد غالب و دستکها در جهت باد می باشند . ارتفاع این تپه ها حدود 20 تا 25 متر است و بعلت همین ارتفاع نسبت به اراضی پست منطقه محدودیت شوری نداشته و گونه های گیاهی متعددی قادر به استقرار بر روی آنها می باشد . ولی از آنجاییکه این تپه ها مکانی مناسب برای اتراق دامداران منطقه هستند فشار دام موجود برروی آنها بحدی است که باعث نابودی اکثر گونه های گیاهی آن شده و بعلت فشرده شدن خاک سطحی، رواناب حوضه های کوچک این تپه ماهورها را افزایش داده و جریان رواناب در انتهای بعضی از این حوضه ها، فرسایش های کوچک تا متوسط خندقی را ایجاد نموده است . بطوریکه در منطقه خندقهایی با عمق 45 تا 260 سانتیمتر مشاهده می گردد . مساحت حوضه این خندقها از 0/4 تا 2 هکتار بوده و تغییرات ارتفاع حوضه ها از -2 تا 24 متر می باشد .