تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی دشت فریمان- تربت جام با رویکرد مدیریتی در سطح مزرعه

کشاورزی به عنوان یکی از محورهای اساسی توسعه نقش مهمی در پیشرفت اقتصادی کشورها دارد. برای دستیابی به توسعه کشاورزی، ایجاد تحول و نوسازی در آن ضرورتی اجتناب ناپذیر است. پراکنش نامناسب مکانی و زمانی بارندگی، سیاست­های ناصحیح مدیریتی در رابطه با استفاده از رواناب سطحی و برداشت بی­رویه منابع آب زیرزمینی، اکثر دشت­های کشورمان را از نقطه نظر تراز آب زیرزمینی در وضعیت بحرانی و خطر قرار داده است. در این تحقیق تاثیر رویکردهای مدیریتی در سطح مزرعه شامل اصلاح الگوی کشت و ارتقاء راندمان آبیاری از حدود ۳۷ درصد به حدود ۵۵ درصد در قالب یک مدل مدیریتی بر روی تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی دشت فریمان- تربت­جام به مساحت ۶۳۵۵ کیلومتر مربع مورد بررسی قرار گرفت. این مدل مدیریتی در قالب سه سناریو و به­صورت برنامه­ریزی خطی در محیطMATLAB کدنویسی و اجرا گردید. نتایج نشان داد که اگرچه اعمال هر کدام از این راهکارهای مدیریتی به تنهایی روند افت تراز آب زیرزمینی در این دشت را متوقف ساخته، با این حال کسری مخزن که در حدود ۲۱۵ میلیون متر مکعب بوده به­طور کامل برطرف نخواهد شد. هم­چنین نتایج نشان داد که افزایش راندمان و اصلاح الگوی کشت به ترتیب در حدود ۲۰۰ و ۸۸ میلیون مترمکعب به جبران کسری مخزن دشت کمک خواهند نمود. این در حالی است که اعمال همزمان این راهکارها نه تنها کسری مخزن را به­طور کامل و در پایان دوره ده ساله مدیریتی جبران خواهد نمود، بلکه باعث ذخیره آب در حدود ۴۵ میلیون متر مکعب در این دشت نیز خواهد شد. اگرچه این مدل نتایج مناسبی بر روی مدیریت منابع آب به همراه دارد، با این حال لازم است که در تحقیقی جداگانه تاثیرات آن بر روی وضعیت اشتغال و سود کشاورزان نیز مورد بررسی قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

الگوی کشت ، راندمان آبیاری ، کسری مخزن ، مدل مدیریتی