تاثیر ویژگی های هیدروژئولوژی بر میزان جابه جایی تپه های ماسه ای (مطالعه موردی: چاله درانجیر)

میزان جابه جایی متفاوت تپه های ماسه ای در دو سایت هم جوار در چاله درانجیر و عوامل اصلی کنترل کننده این لندفرم ها موضوع اصلی این پژوهش است. وجود یا نبود پوشش گیاهی و تفاوت مکانی تپه های ماسه ای این فرضیه را مطرح می کند که تغییر مولفه های هیدروژئولوژیکی عامل مهم اختلاف نسبی میزان جابه جایی تپه های ماسه ای در دو سایت مجاور است. برای آزمودن این فرضیه و دست یابی به هدف، تکنیک های دورسنجی، داده های میدانی، و آنالیزهای ژئوشیمیایی به کار گرفته شدند. در این زمینه، ابتدا میزان جابه جایی سالیانه تپه های ماسه ای بر اساس عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای در بازه پنجاه ساله (۱۳۴۶ ۱۳۹۶) محاسبه شد. سپس، با مغزه گیری توسط اوگر دستی، ۸ گمانه تا عمق متوسط ۲۰/۱ متر حفاری و نمونه های رسوب در هر سایت برداشت شد. حفاری با اوگر تا سطح ایستابی (متوسط عمق ۱ متر) انجام گرفت و عمق آب زیرزمینی برای هر گمانه اندازه گیری شد. همچنین در هر گمانه ۵۰ میلی لیتر آب برای آنالیز شیمیایی توسط دستگاه نمونه بردار آب برداشت شد. در مجموع ۲۸ نمونه رسوب از سایت اول، ۲۰ نمونه رسوب از سایت دوم، و ۸ نمونه آب از ۸ گمانه استخراج شد. تجزیه وتحلیل نتایج موید آن است که کمیت و کیفیت آب زیرزمینی به دو شیوه متفاوت بر میزان حرکت تپه های ماسه ای تاثیر می گذارند. در سایت اول وجود آب زیرزمینی با شوری کمتر سبب تشکیل پوشش گیاهی شده و سرعت جابه جایی تپه های ماسه ای را کاهش داده (۴۵/۰ متر در سال) است؛ ولی در سایت دوم عمق کم آب زیرزمینی، قدرت مویینگی بالا، و شوری زیاد باعث شده نرخ حرکت تپه های ماسه ای نسبت به سایت اول هم کمتر باشد (۲۳/۰ متر در سال).

کلیدواژه ها:

Sand dune ، Daranjir playa ، Aeolian erosion ، Hydrogeology ، تپه ماسه ای ، چاله درانجیر ، فرسایش بادی ، هیدروژئولوژی