شباهت و تمایز منطق نظری توکویل و وبر پیرامون نقش مذهب در تحولات اجتماعی مدرن

توکویل و وبر در تحلیل خود از ماهیت جامعه ی مدرن و نیز تحولات بنیادین آن نقش مذهب را به عنوان یک علت موثر مورد مطالعه قرار داده اند. از نظر آن دو عوامل و زمینه های مختلفی در پدیدآیی نهادها و نظام های مدرن نقش داشته اند و مذهب در این میان تنها یکی از علل مهم محسوب می شود. در این نوشتار سعی بر آن است تا ضمن تشریح بنیان های اصلی الگوی ئتوریکی که وبر و توکویل برای تحلیل نسبت مذهب با واقعیت اجتماعی تئوریزه کرده اند مهم ترین تمایزها و شبهاهت های منطقی که در بحث آن دو وجود دارد، استنتاج شود. بدین منظور نخست معضل نظری و بحران جامعه شناختی که آن دو در خصوص جامعه ی مدرن مطرح کرده اند، تشریح خواهد شد. سپس منطق و قواعد نظری که بنیان تحلیل آن دو را تشکیل می دهد، توضیح داده خواهد شد و در نهایت از خلال این مباحث با مقایسه ی تطبیقی هر دو الگوی تئوریک به تفاوت ها و شباهت های آن پرداخته می شود.

کلیدواژه ها:

اتوس ، استبداد اکثریت ، بحران معنا ، شمولیت ، منطق نظری