تاثیر کاربرد ذغال زیستی و قارچ های میکوریزا بومی و غیربومی بر رشد، زی توده ی گیاهی و برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی دو رقم جعفری در گلخانه

چکیده سابقه و هدف: استفاده از ذغال زیستی و قارچ های میکوریزا اثرات مثبتی بر حاصل خیزی خاک، تولید محصول، افزایش میزان ترسیب کربن، کاهش تصعید گازهای گلخانه ای، بهبود کارایی مصرف عناصر غذایی، تحریک فعالیت ریزجانداران خاک، تولید هورمون های محرک رشد و افزایش تحمل گیاهان میزبان به شرایط نامساعد محیطی دارد. با این حال اثر آن‎ها بستگی به ویژگی های خاک، گونه گیاهی و نوع ماده اولیه مورد استفاده در تولید ذغال زیستی دارد. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر کاربرد ذغال زیستی(حاصل از ضایعات اسانس‎گیری مرزه خوزستانی) و قارچ های میکوریزا (بومی و غیر بومی) و برهمکنش آن ها بر رشد، زی توده ی گیاهی و برخی خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی دو رقم جعفری (Petroselinum crispum Mill.) در شرایط گلخانه بود. مواد و روشها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه آموزشی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان انجام شد. ارقام جعفری (کریسپوم و نئاپولیتانوم) به عنوان فاکتور اول، کاربرد ذغال زیستی در سه سطح (صفر، سه و شش درصد وزنی خاک) به عنوان فاکتور دوم و کاربرد قارچ های میکوریزا آربسکولار در سه سطح (شاهد، میکوریزای بومی و میکوریزای غیربومی) به عنوان فاکتور سوم در نظر گرفته شد. صفاتی مانند ارتفاع بوته، عرض بوته، تعداد برگ، طول برگ، عرض برگ، طول دمبرگ، قطر دمبرگ، قطر طوقه، فاصله بین برگچه ، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، طول و حجم ریشه، محتوای نسبی آب برگ و محتوای کلروفیل، کاروتنوئید و میزان همزیستی اندازه گیری شد. داده های به دست آمده از آزمایش با استفاده از نرم افزار Minitab مورد تجزیه ی آماری قرار گرفتند. مقایسه‎ی میانگین ها نیز با استفاده از روش آزمونLSD در سطح ۰۵/۰ انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که کاربرد ذغال زیستی تا سطح سه درصد باعث افزایش ارتفاع بوته، عرض بوته، طول و عرض برگ، تعداد برگ، قطر دمبرگ، حجم ریشه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، محتوای کلروفیل a، b، کل و میزان کلونیزاسیون در هر دو رقم جعفری گردید. درحالی که کاربرد مقادیر بیشتر این ماده هیچ تاثیر مثبتی بر این صفات نداشت. بیش‎ترین ارتفاع بوته (۴۹/۳۱ سانتی‎متر)، عرض بوته (۶۰/۴۷ سانتی‎متر)، طول برگ (۶۸/۱۸ سانتی‎متر)، عرض برگ (۲۳/۱۹ سانتی‎متر)، قطر دمبرگ (۰۸۰/۳ میلی‎متر) در تیمار کاربرد کود میکوریزا (غیر بومی) مشاهده شد که اختلاف معنی‎داری با میکوریزای بومی نداشت. با این وجود کاربرد کود میکوریزای غیربومی در مقایسه با تیمار خاک شاهد استریل شده، باعث افزایش رشد و زی توده ی جعفری گردید. در مقایسه بین ارقام نیز رقم کریسپوم دارای رشد و زی توده ی بیش‎تری بود. در مجموع بیش‎ترین وزن خشک اندام هوایی و محتوای کلروفیلb و کل (به ترتیب با ۰۲/۶۲ گرم و۴۰/۱۱، و ۴۳/۱۸ میلی گرم بر گرم وزن تر) مربوط به رقم کریسپوم در شرایط کاربرد میکوریزای بومی با کاربرد ذغال زیستی سه درصد بود. بیش‎ترین وزن تر و خشک ریشه (به ترتیب با ۷۴/۷۰ و ۶۸/۱۸ گرم) نیز در رقم نئاپولیتانوم با کاربرد میکوریزای بومی و ذغال زیستی سه درصد مشاهده شد. نتیجه‎گیری: در این مطالعه کاربرد ذغال زیستی به میزان سه درصد باعث افزایش رشد و زی توده ی ارقام جعفری گردید. اما بین تیمارهای کاربرد میکوریزای بومی و غیربومی هیچ گونه تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در نتیجه می توان گفت که کاربرد کود‎‎های میکوریزای رایج در خاک های زراعی استریل نشده، تاثیری بر رشد و عملکرد جعفری نخواهد داشت. بنابراین تولید کودهای میکوریزا از قارچ های میکوریزای بومی در هر منطقه برای استفاده ی موثر و مفید توصیه می گردد. در مجموع رقم کریسپوم دارای رشد و عملکرد بیش‎تری بود، بنابراین کشت آن توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

واژه های کلیدی: کود زیستی ، همزیستی ، گیاهان دارویی ، ذغال زیستی ، ضایعات اسانس گیری