پالیمپسست «لایه نگاری»؛ ابزاری برای تبیین کیستی شهر تاریخی

شهر، کلان­شهر، زمین، قلمرو، و حتی مقیاس­های کوچک­تر «ابنیه، راه­ها، میدان­ها، محله­ها، و...» با سابقه تاریخی خود متاثر از پدیده زمان، لایه­هایی از تاریخ را با خود حمل می­کنند. لایه­هایی از تاریخ با مقطع طولی یا عرضی از شهر که به واسطه آن می­توان خطوط تصویری به­جای­مانده را بازخواند و آواهای خاموش و نشنیده آن­ها را شنید. بدیهی است که هرقدر میزان قدمت و سابقه تاریخی مکان بیشتر باشد، به همان نسبت انباشت لایه­ها نیز افزایش خواهد یافت.می­توان دوگانه­هایی از شادکامی و غمگینی، زندگی و مرگ، فقر و ثروت، صمیمیت و خیانت، معصومیت و گناهکاری، و... را در فرازهای شاخص از هریک از­­ این لایه­های تاریخی بازشناخت. هر لایه­ای شاهد گذر زمان است. هریک از لایه­های تاریخ افشا­کننده بخشی از قلمروهای واقعی در زمانه خاص و در طول زمان است.زمانی که فضاها، «در­هم­آمیخته، بازسازی، یا دوباره الگوسازی» می­شوند، آثار لایه­های قبلی همچنان باقی می­مانند. به این سبب، مسیر پرپیچ­و­خمی ­در لایه­های تاریخی هست که از طریق آن هر متخصصی می­تواند بنا بر دانش خود لایه­ها را کاوش و بازخوانی کند، این اقدام از طریق «لایه­نگاری» میسر خواهد شد و سبب نمایانی لایه­های تاریخی می­شود. با این تاکید که هر لایه­ای قلمرو خاص خود را دارد و منتج ­از فرایندهای مختلف هم­زمانی و در زمانی است. قلمرو امروزی، چون همیشه، متاثر از عوامل تاریخ زیست سرزمینی (فرهنگ)، اقلیم سرزمین (طبیعت)، و تحول فن و فناوری در زمان و در زمانه است که رد خود را بر پیکره، سیما، چهره، و نیمرخ قلمرو و مکان گذاشته­اند.هدف از این پژوهش، شناساندن رویکرد لایه­نگاری در تبیین و شناخت شهر است. روش پژوهش در مقاله حاضر کیفی و با تحلیل محتوایی برای تبیین روش لایه­نگاری شهری است. مقاله مروری بر رویکرد لایه­نگاری شهری است، روش­ها و نتایج گویای آن است که این روش را می­توان برای شناخت شهرهای کهن و حفظ تداوم تاریخی­شان به کار بست.

کلیدواژه ها:

لایه نگاری ، شهر لایه ، تولید دانش فضایی ، روح زمانه در فضا ، خوانش لایه نگارانه شهر