سنجش میزان تاب آوری و چگونگی توزیع آن در محلات شهر تهران

در کشورهای بیشتر توسعه­یافته تغییرات چشمگیری در نگرش به مخاطرات دیده می­شود؛ به طوری که دیدگاه غالب از تمرکز صرف بر کاهش آسیب­پذیری به افزایش تاب­آوری در مقابل سوانح تغییر یافته است. بر این اساس، در برنامه­ریزی­های کاهش مخاطرات باید به دنبال ایجاد و تقویت ویژگی­های جوامع تاب­آور باشند. در این میان، به مفهوم عام، شهر تهران به دلیل شرایط خاص طبیعی و جغرافیایی آن مستعد شوک­های متعددی ازجمله زلزله، سیل، و... است که ضرورت توجه به مفهوم تاب­آوری شهری را می­رساند.در این مقاله هدف سنجش تاب­آوری شهر تهران به منزله اولین گام در فرایند تاب­آور کردن شهر با به­کارگیری مدل و شاخص­های تعیین­کننده تاب­آوری و بیان روشی برای بررسی آن است. برای نیل به این هدف با استفاده از داده­های آماری سال ۱۳۹۰ محلات شهر تهران و به­کارگیری روش شاخص­های تاب­آوری خط مبنا برای جوامع و تمرکز بر مجموعه­ای از شاخص­ها بر اساس مدل اصلاح­شده تاب­آوری مکانی بلایا (DROP)، عرضه­شده از سوی کاتر و همکاران در سال ۲۰۰۸، مدل مفهومی مطالعه ساخته و برای محاسبه شاخص تلفیقی تاب­آوری مدل تحلیلی F’ANP، که ترکیبی از تحلیل عاملی و مدل شبکه­ای ANP است، استفاده شده است. پس از تدقیق مدل مفهومی از طریق انجام تحلیل عاملی تاییدی، به تفکیک ابعاد تاب­آوری، ۲۳ شاخص تبیین­کننده تاب­آوری شهری در شهر تهران، پس از تحلیل عاملی اکتشافی، به شش عامل اجتماعی­ اقتصادی، دسترسی به خدمات عمومی، زیرساخت­ جامعه­ای، فضای باز (زیرساختی)، فعالیتی­ اقتصادی، زیرساختی منجر گردیدند که این عوامل و شاخص­های آن­ها برای انجام فرایند مدل تحلیلی F’ANP به منظور استخراج ضریب اهمیت نسبی به کار گرفته شدند. این ضریب اهمیت با روش تلفیق حسابی ترکیب و نهایتا شاخص تلفیقی تاب­آوری محلات شهر تهران به دست آمد و در سطح محلات شهر تهران ترسیم گردید. نتایج تاب­آوری بیشتر محلات نیمه شمالی تهران را در مقایسه با نیمه جنوبی نشان می­دهند.

کلیدواژه ها:

تاب آوری شهری ، DROP ، تحلیل عاملی ، F’ANP ، تهران