تعیین جریان محیط زیستی رودخانه های استان اردبیل

به منظور تامین نیاز اکوسیستم رودخانه لازم است تا بخشی از جریان روخانه تحت عنوان جریان محیط زیستی به خود رودخانه تخصیص یافته تا تضمین کننده پایداری زندگی در اکوسیستم رودخانه ها باشد چرا که بهره برداری از اکوسیستم ها و خدمات اکولوژیک رودخانه ها همچون تامین آب نمی بایست توان اکولوژیک آنها را در داشتن یک زندگی پایدار به خطر بیاندازد. استان اردبیل از نواحی سردسیر کوهستانی محسوب شده و به طور کلی از نظر ویژگی های حرارتی، سرما ویژگی مشترک تمامی گونه های اقلیمی استان است. با توجه به پیشرفت های طرح های عمرانی صورت پذیرفته در حوضه های آبخیز استان، توجه به نیاز محیط زیستی رودخانه های آن به منظور حفظ حیات در اکوسیستم های رودخانه های آن استان، در چارچوب تعیین جریانهای محیط زیستی رودخانه های آن ضروری و بسیار لازم است. به طور کلی هدف اصلی از انجام پروژه حاضر، تعیین بده محیط زیستی با به کار گیری سه روش (مدل سازی بارش- رواناب، روش هیدرولوژیک و مدل پارامتر های تغییر هیدرولوژیک) و مقایسه نتایج بدست در حوضه های آبخیز واقع در محدوده مدیریتی شرکت آب منطقه ای اردبیل است. روش جریان پایه آبزیان بر این مبنا استوار است که میانگین جریان در خشک ترین ماه سال برای زندگی ماهیان کافی است مگر اینکه جریان اضافی برای تامین نیازهای تخمریزی و تولید مثل لازم باشد.  برای انجام این روش از مدل تانک بهره جویی شد که به این ترتیب پس از وارد کردن اطلاعات لازم به فرآیند مدلسازی، مقدار جریان پایه آبزیان به صورت روزانه به دست آمد. در روش منحنی تداوم جریان، آمار در حالت طبیعی جریان تحلیل می شود تا بده رودخانه را که در x درصد موارد جریان از آن فراتر می رود تعیین نماید. که برای این من۹۰ظور Q۹۰ که عبارت است از مقدار جریانی که در ۹۰ درصد از مواقع سال، بده رودخانه از آن فراتر می رود محاسبه گردید. و در نهایت مدل تغییر شاخص هیدرولوژیک که برابر بررسی های به عمل آمده، با استفاده از این روش میتوان تغییرات وضعیت رودخانه را ارزیابی کرد. در میان پارامترهای هیدرولوژیک که در این روش محاسبه و گزارش میشود، تنها ۷۵ مربوط به تعیین دبی
محیط زیستی میباشد. از این رو، با توجه به کاربردی که این روش دارد، Q۷۵ تنها پارامتری است که برای تعیین بده محیط زیستی مورد استفاده دارد و مد نظر این گروه پژوهشی قرار است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که تنها در دو حوضه آبخیز در این مطالعه روش مدلسازی منجر نتایج قابل اتکا و استناد (نش- ساتکلیف مساوی یا بزرگتر از ۵ / ۰) شده است. بر این اساس همچنان روشهای هیدرولوژیکی برآورد دبی محیط زیستی (شامل محاسبه Q۹۰, Q۷۵) عملی تر بوده و میزان داده بری آنها کم میباشد و از این رو در زمان کوتاهی قابل محاسبه است. بر همین اساس، و طبق روش منحنی تداوم جریان مقدار دبی محیط زیستی از ۰۰۲ / ۰ تا ۵۳۱ / ۰ متر مکعب بر ثانیه در تغییر است. همچنین محاسبات دبی محیط زیستی رودخانه های استان با استفاده از داده های جدید (۱۳۸۹ - ۱۳۹۳) انجام شده است که بر اساس نتایج آن برطبق روش تداوم جریان، ۱۴ رودخانه دارای دبی محیط زیست صفر و بقیه دارای دبی محیط زیستی ۰۰۱ / ۰ تا ۹۲۶ / ۰ متر مکعب بر ثانیه در تغییر است. اگرچه مقادیر متفاوتی برای دبی محیط زیستی رودخانه های مطالعاتی با استفاده از روش های سه گانه فوق الذکر و به کارگیری داده های بلند مدت و داده های کوتاه مدت به دست آمده است، گزینش و اجرای هر کدام از آن ها در اختیار مدیر حوضه آبخیز مربوطه می باشد که این تصمیم گیری خود نیز می تواند در چارچوب
راهبردهای مدیریت منابع آب شرکت آب منطقه ای اردبیل انجام گیرد.