جایگاه دانشگاه در مناسبات قدرت بررسی موردی: انقلاب فرهنگی در سطح محتوا، ساختار و سوژه دانشگاه در ایران

از اولین دانشگاه­ های نونهاد تا دانشگاه­ های امروزی، تحولات بسیاری در ایده دانشگاه و نظام آموزشی مدرن رقم خورده است. بر سر این­که آیا اساس دانشگاه با توجه به درآمیختگی آن با فرایند تولید و کسب معرفت (دانش)، مستقل است یا وابسته به قدرت، حتی برساخته است یا برسازنده قدرت، هنوز هم مجادله نظری باقی است. سوال اصلی این­جاست که آیا دانشگاه به منزله یک نهاد مدرن آموزشی، زیست و حیاتی آزادانه دارد یا این­که اساسا ایده دانشگاه تنها زمانی متحقق خواهد شد که در یک نهاد یا تحت سایه قدرت مستقر شود؟ دیگر این­که دانشگاه در قامت یک نهاد، چرا و چگونه در خدمت ساختار قدرت قرار می­ گیرد و کارکردهای آن به چه شکلی تحت تاثیر تکنولوژی قدرت قرار می­ گیرد؟ در این نوشتار، به کمک اندیشه لویی آلتوسر و از منظر نظریه «ایدئولوژی و دم­ودستگاه­های ایدئولوژیک دولت»[۱]، تلاش خواهد شد تا برای پرسش­های فوق پاسخ مناسبی بیابیم. در این پژوهش، سعی بر آن است که نشان دهیم نظام آموزشی، خاصه نهاد دانشگاه، تحت تاثیر تکنیک­های قدرت و نهادهای دولت چه تغییراتی پیدا می ­کند و این نوع تغییرات چگونه و در چه سطوحی صورت می­پذیرد. در این راه، از روش­های تحلیل کیفی، شامل تحلیل محتوا و روش روایی کمک گرفتیم (چراکه به نظر می­رسد به جهت ریشه­ یابی علل یک پدیده خاص چون موضوع این پژوهش و به سبب تاریخی بودن موضوع و محدود بودن روابط و اجزای چنین پدیده سیاسی-اجتماعی ­ای، روش­هایی کیفی چون تحلیل محتوا و روش روایی است که ما را در متن و بطن به­ جامانده از وقایع، یاری خواهد رساند). به همین ترتیب، برای گردآوری اطلاعات و جمع ­آوری مواد خام این پژوهش، از مشاهده مشارکتی، مطالعه اسناد و کتاب­ها و مدارک و مصاحبه ­های عمیق بهره گرفته­ ایم. هدف از این پژوهش، آن است که نشان دهیم دانشگاه چه جایگاهی در زندگی انسان امروز پیدا کرده است و یا به سبب نوع ماهیت و کارکردهایی که امروز ارائه می­ کند، چه فرایندهایی را پشت سر نهاده تا در این عصر چنین ویژگی­های کارکردی را عهده­ دار باشد.[۱] Ideology and Ideological State Apparatuses

کلیدواژه ها:

قدرت ، دولت ، نظام آموزش ، دانشگاه ، ایدئولوژی ، دم ودستگاه های ایدئولوژیک دولت ، انقلاب فرهنگی ، محتوا ، ساختار ، سوژه