بررسی آلودگی فلزات سنگین در محصولات گندم (آبی و دیم) در برخی مزارع کشاورزی شهرستان همدان

زمینه و هدف: آلودگی خاک و محصولات کشاورزی به عناصر سنگین، به علت پیشرفت سریع صنایع و استفاده نادرست کودهای شیمیایی و دامی در زمین­های کشاورزی باعث نگرانی­های زیادی شده است. هدف از این پژوهش تعیین تجمع فلزات سنگین کادمیوم، سرب و روی در خاک و گیاهان گندم آبی و گندم دیم در برخی از مزارع شهرستان همدان بوده است. روش بررسی: از خاک­های تحت کشت گندم (آبی و دیم) نمونه برداری انجام یافت. نمونه های خاک به صورت مرکب از عمق ۲۰-۰ سانتی متر تهیه گردید. موقعیت مکانی ایستگاه­های نمونه برداری توسط GPS به ثبت رسید. همچنین نمونه های مرکب گیاهی از بخش­های خوراکی گیاهان یاد شده جمع آوری شد. غلظت قابل جذب عناصر سنگین با استفاده از روش DTPA عصاره گیری شد. آزمایش در غالب طرح مستقل کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. غلظت فلزات سنگین مورد مطالعه (سرب، روی و کادمیوم) با استفاده از دستگاه ICP  varion۷۱۰ در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان قرائت گردید. یافته­ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت کادمیوم به ترتیب در خاک گندم آبی و دیم ۶۱/۴ ،۶۰/۱ میلی گرم بر کیلوگرم و در گیاه گندم آبی و دیم  ۲۹/۲ ، ۸۶/۱ میلی­گرم بر کیلوگرم و دارای تفاوت معنی­داری در سطح ۰۵/۰ با استانداردهای مجاز می­باشد همچنین میانگین غلظت سرب در خاک­ گندم آبی و دیم به ترتیب ۶۰/۴، ۶۶/۴ میلی­گرم بر کیلوگرم می­باشد که دارای تفاوت­ معنی­داری با استانداردهای مجاز نیست و در گیاه گندم آبی و دیم  ۲۶/۱۲، ۸۴/۱۲ میلی­گرم بر کیلوگرم بود که دارای تفاوت معنی­داری در سطح ۰۵/۰ است. میزان روی به ترتیب در خاک گندم آبی و دیم ۱۲/۳۲، ۲۶/۲۱ میلی­گرم بر کیلوگرم و در گیاه گندم آبی و دیم ۹۹/۱۳، ۵۸/۱۱ میلی­گرم بر کیلوگرم بود و فاقد تفاوت معنی­داری با استانداردهای مجاز است. بحث و نتیجه گیری: نتیجه این بررسی نشان داد با توجه به مقدار شاخص خطر پذیری برای دو عنصر کادمیوم و سرب   بیش­تر از ۱ می­باشد، این دو عنصر با پتانسیل بیش­تری می­توانند به عنوان عامل خطر برای سلامتی انسان در ناحیه مورد مطالعه محسوب شوند.  

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، گندم آبی ، گندم دیم ، شهرستان همدان