توسعه شهری و آلودگی منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: دشت همدان – بهار)

سابقه و هدف: با افزایش جمعیت و افزایش روزافزون مصرف آب در بخش های شرب، صنعتی و به ویژه کشاورزی، فشار زیادی بر ذخایر آب زیرزمینی وارد می شود. در کنار این چالش وقوع خشک سالی نسبتا طولانی مدت در نواحی خشک و نیمه خشک روند تغییرات کیفی و کمی آب را به مرز بحران رسانده است. در این تحقیق قصد داریم روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی در دشت همدان – بهار را که به عنوان یکی از مراکز بزرگ کشاورزی کشور محسوب می شود، بررسی کنیم. مواد و روش ها: از تعداد ۲۳ حلقه چاه در سطح دشت در شهریور ۱۳۹۴ نمونه برداری شد. برای اندازه گیری پارامترهای مورد نظر از روش های استاندارد استفاده شد. برای برآورد میزان تغییرات تراز آبخوان در سال های اخیر از اطلاعات موجود در اداره امور آب شهرستان استفاده و گراف های مورد نیاز رسم و ارزیابی شد. تمامی آنیون ها و کاتیون های موجود در آب به همراه فلوئور، نیترات و نیتریت سنجیده شد. نتایج و بحث: نتایج بررسی، کاهش افت تراز آب زیرزمینی با متوسط ۱ متر در سال را نشان داد. پارامترهای مورد سنجش از روند تغییرات نامطلوب در کیفیت منابع آب زیرزمینی حکایت داشتند. حداکثر مقدار نیترات و نیتریت اندازه گیری شده برای منطقه به ترتیب ۸/۷۴ و ۴۱/۰ میلی گرم درلیتر بود. از مجموعه نمونه های برداشت شده در حدود ۲۷ درصد از نمونه ها نزدیک به استاندارد ملی ایران بوده و با میانگین ۴۳ میلی گرم درلیتر در مرز هشدار قرار داشتند. این درحالی است که میانگین کل محدوده برای نیترات ۲/۲۴ میلی گرم در لیتر بود. میزان فلوئور در بیشتر نمونه ها از حد استاندارد جهانی کمتر بود. همچنین میزان سولفات در برخی نمونه ها که در مسیر جریان فاضلاب شهری بودند بیش از حد استاندارد بود. نتیجه گیری: با توجه به اینکه میزان املاح در بعضی نمونه ها بیش از حد استاندارد بود، تنها راه اصولی و کارآمد برای جلوگیری از تغییرات کمی و کیفی، مدیریت بهینه در مصرف و بهره برداری قانونی از آب های زیرزمینی و همچنین کنترل فاضلاب شهری است.

کلیدواژه ها:

کیفیت آب زیرزمینی ، دشت همدان-بهار ، نیترات و نیتریت ، فاضلاب شهری