بررسی نقد روان شناختی عبدالقاهر جرجانی (با تکیه بر کتاب اسرارالبلاغه)

در آغاز قرن بیستم و پس از طرح نظریات فروید و یونگ، دانش روان شناسی به نقد ادبی معاصر وارد شد. این نظریات، بیشتر از زاویه فرستنده متن (نویسنده یا شاعر) بررسی روان شناختی می شد، ولی بعدها مکتب روان شناسی دیگری مثل گشتالت، متن را از زاویه تاثیرگذاری بر مخاطب نقد کرد و برخی از ناقدان معاصر عرب نیز از آن­ها الگو گرفتند. نویسنده مقاله بر آن است تا بداند آیا این نوع نقد در کتاب های دانشمند بلاغی و ناقد بزرگ، عبدالقاهر جرجانی وجود داشته است؟ اگر وجودداشته، به چه صورت بوده است؟ آیا نقد معاصر، به ویژه در نقد روان شناختی، از آن تاثیر گرفته است؟ جرجانی در دو کتاب دلائل الاعجاز و اسرارالبلاغه، به این موارد روان شناختی اشاره کرده است. وی در کتاب اسرارالبلاغه از زاویه اثربخشی متن در مخاطب یا گیرنده، به موضوع نگاه کرده است و در تاثیر هر یک از تشبیهات و یا استعاره های گوناگون در گیرنده، مطالب شایان توجهی گفته است که می توان گفت پایه اولیه و اساسی مکاتب نقد ادبی غربی است. گردآوری داده های پژوهش حاضر به روش کتابخانه­ای بوده و نوع پژوهش، توصیفی و تحلیلی است.

کلیدواژه ها:

نقد ادبی ، مکاتب غربی ، عبدالقاهر جرجانی ، روان شناختی ، اسرارالبلاغه ، تاثیر متن ، گیرنده