ارزیابی تغییرات کاربری اراضی بر ویژگی های هیدرولوژیک حوضه و پهنه های سیلابی رودخانه (مورد مطالعه: حوضه کشکان در استان لرستان)

تغییر کاربری اراضی، یکی از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر پاسخ هیدرولوژیک حوضه نسبت به بارش، ازجمله نرخ نفوذ است. در این پژوهش برای بررسی اثر تغییرات کاربری اراضی بر ویژگی های هیدرولوژیک، نقشه کاربری اراضی حوضه کشکان در استان لرستان با استفاده از تصاویر ماهواره ای برای سال های ۱۳۶۸ و ۱۳۹۳ استخراج شد؛ سپس برای شبیه سازی بارش رواناب با کمک مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS ابتدا، پارامترهای لازم برای محاسبه ارتفاع رواناب با مدل منحنی اداره حفاظت خاک آمریکا (SCS-CN) شامل منحنی و زمان نگهداشت سطحی حوضه برآورد شد. در مرحله بعدی، نقشه پهنه های سیلابی با دوره بازگشت های مختلف با مدل هیدرولیکی HEC-Geo-RAS استخراج و مساحت اراضی با کاربری های مختلف، که در محدوده پهنه های سیلابی قرار گرفته است، در دوره مورد مطالعه، محاسبه شد. نتایج نشان داد تغییرات کاربری در دوره مورد بررسی در حوضه باعث کاهش نرخ نفوذ آب در سطح حوضه شد؛ به گونه ای که مقدار منحنی محاسبه شده در سال ۱۳۶۸ برابر ۴۵ به مقدار ۶۸.۴ در سال ۱۳۹۳ افزایش یافت. در همین دوره، مقدار نگهداشت سطحی از ۴۱ میلی متر به ۲۴.۳ میلی متر کاهش یافت که موجب افزایش پتانسیل سیل خیزی حوضه شد. همچنین، نتایج مدل هیدرولیکی نشان داد مناطق مسکونی در دوره اخیر (از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۶) نسبت به دوره قبل (از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۶۹)، که در دوره بازگشت ۵۰ ساله دچار آبگرفتگی می شد، اکنون در دوره بازگشت کوتاه مدت ۲۵ ساله، دچار آبگرفتگی شده است. از نتایج این پژوهش به عنوان مبنایی برای درک اهمیت نقش پوشش گیاهی در کنترل سیلاب می توان استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

رواناب ، کاربری اراضی ، مولفه های هیدرولوژیک ، مدلHEC ، HMS ، مدل HEC ، geo ، RAS ، حوضه کشکان