اندازه گیری دز پرتوهای کیهانی در ارتفاع های مختلف جو ایران

میزان پرتوهای کیهانی بسته به عوامل مختلف از جمله ارتفاع از سطح دریا، طول و عرض جغرافیایی محل اندازه­گیری تغییر می­کند. در این پژوهش، میزان پرتوگیری کارکنان پرواز در چند پرواز داخلی ایران در دو مرحله اندازه­گیری شده است. در مرحله­ی اول از دزیمتر گاما برای ثبت آهنگ دز گاما و دزیمتر نوترون برای ثبت آهنگ دز نوترون در ۶ پرواز رفت و برگشت در مسیرهای رشت- عسلویه، شیراز- عسلویه و شیراز- مشهد استفاده شد. دز گاما و نوترون در مسیر عسلویه- شیراز با کم­ترین ارتفاع دالان پرواز (۱۹۰۰۰ پا)، به ترتیب۰.۱۵  و ۰.۰۴میکروسیورت اندازه­گیری شد در حالی که این مقادیر در مسیر رشت- عسلویه با ارتفاع دالان پرواز ۳۵۰۰۰ پا به ترتیب برابر با ۲.۵۲  و ۱.۰۹ میکروسیورت تعیین گردید. در مرحله­ی دوم، تعدادی از کارکنان پرواز به مدت یک سال به دزیمترهای ترمولومینسانس و دزیمترهای پلی­کربنات برای اندازه­گیری دز سالانه­ی به ترتیب، گاما و نوترون مجهز گردیدند. از این طریق، گستره­ی دز سالانه­ی گامای کارکنان پرواز بین ۰.۵ تا ۱.۱۶با میانگین ۰.۹میلی­سیورت در سال و گستره­ی دز سالانه­ی نوترون این افراد بین ۰.۳۷تا ۰.۷۷با میانگین ۰.۶۱میلی­سیورت در سال اندازه­گیری شد. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش­های پیشین انجام شده در دیگر کشورها قابل مقایسه می­باشد، به عنوان مثال، دز سالانه­ی کارکنان پرواز در کشور انگلستان در حدود ۲ میلی­سیورت گزارش شده است و در کشور کانادا بسته به شرایط پرواز (ارتفاع، طول و عرض جغرافیایی مبدا و مقصد پرواز و ...) پرتوگیری سالانه بین ۱ تا ۵ میلی­سیورت تخمین زده شده است.

کلیدواژه ها:

پرتوهای کیهانی ، دزیمتر گاما ، دزیمتر نوترون ، دزیمتر ترمولومینسانس ، دزیمتر پلی کربنات ، کارکنان پرواز