بررسی و نقد سیره نگاری سپهر در ناسخ التواریخ

سیره نگاری پیامبر اسلام از نخستین تلاش های مسلمانان در جهت تدوین معارف اسلامی بود. مسلمانان با این اقدام به دنبال فراهم ساختن الگو و سرمشقی برای خویش مبتنی بر قول، فعل و تقریر پیامبر اسلام بودند. این سنت را می توان ذیل تاریخ نگاری قرارداد. از گذشته در ایران به عنوان بخشی از جهان اسلام، گرایش به نگارش سیره پیامبر وجود داشت. در دوره قاجار به عنوان یکی از دوره های مهم تاریخ نگاری در ایران به موضوع سیره نگاری توجه ویژه ای شد. محمدتقی خان سپهر در اثر خویش ناسخ التواریخ بخشی از مطالب خود را به سیره پیامبر اختصاص داده است. با توجه به اهمیت اثر سپهر و نیز ویژگی آن به عنوان یکی از نمونه های تاریخ نگاری دوره قاجار، مسئله این پژوهش مبتنی بر ویژگی ها و وجوه تمایز سیره نگاری سپهر با سیره نگاری های متقدم شکل گرفت. با این وصف، پژوهش حاضر به بررسی این اثر و مقایسه آن با برخی سیره های متقدم پرداخته است. پس از بررسی و مقایسه این اثر با برخی سیره نگاری های پیشین، وجوه و جنبه های خاصی از این سیره نگاری جلوه گر شد. علاوه بر برخی نقل قول های متفاوت در روایت سیره و نیز اشاره به حوادث هم زمان با حیات پیامبر در سایر نقاط جهان می توان به تغییر در سیره نویسی قاجار ناشی از تحول ایدئولوژیک و مذهبی پساصفویه اشاره کرد. به این ترتیب ورود عناصر مبتنی بر فرهنگ شیعی در سیره بسیار برجسته شده اند. از ویژگی های دیگر این اثر، استفاده از رویکردهای کلامی، روایی و فقهی مبتنی بر مکتب تشیع در سیره نگاری است.  

کلیدواژه ها:

Sirah ، biography ، Muhammad Thagi Sepehr ، Nasikh-ol-Thavarikh ، سیره ، سیره نگاری ، محمدتقی سپهر ، ناسخ التواریخ