اولین گزارش آلودگی گیاه توتفرنگی به نماتود ساقه و پیاز (Ditylenchus dipsaci) در شمال ایران

نماتود ساقه و پیاز، Ditylenchus dipsaci (Kühn, ۱۸۷۵) Filipjev, ۱۹۳۶، یکی از خسارتزاترین نماتودهای انگل گیاهی است که انتشار جهانی دارد. این نماتود دارای دامنه وسیعی است و به بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی از جمله یونجه، شبدر قرمز، چغندرقند، ذرت، پیاز، سیر، توتفرنگی و بسیاری دیگر از گیاهان زراعی و باغی، بخصوص گیاهان زینتی پیازدار از قبیل نرگس، سنبل و لاله حمله میکند. در ایران این گونه از گیاهان یونجه، سیر، پیاز و لوبیا گزارش شده است. طی بازدیدهای انجام شده از مزارع توتفرنگی مناطقی از شهرهای بهنمیر و بابل از استان مازندران نشانههای بیماری شامل کوتولگی، چروکیدگی و بدشکلی برگها، کاهش طول دمبرگها و سطح پهنک برگ، کاهش اندازه میوه و عدم تشکیل میوه در آلودگی شدید مشاهده گردید (شکل ۱). نماتودها از خاک و اندامهای هوایی توتفرنگی استخراج، تثبیت و به گلیسرین خالص انتقال داده شدند، سپس با استفاده از میکروسکپ نوری مطالعه گردیدند. بر اساس ویژگیهای ریختشناختی و ریختسنجی جمعیت استخراج شده از بافت گیاه توتفرنگی مورد مطالعه D. dipsaci تشخیص داده شد. مشخصات ریختسنجی مادهها و نرهای بررسی شده به ترتیب بشرح ذیل است: Females (n = ۱۰): L = ۱۱۶۹ ± ۱۲۱.۸ (۱۰۱۱-۱۴۱۱) µm, a = ۴۴.۱ ± ۲.۹ (۴۰.۷-۵۱.۰), b = ۶.۳ ± ۰.۸ (۵.۰-۷.۲), c = ۱۴.۹ ± ۱.۶ (۱۳.۲-۱۸.۶), c' = ۵.۱ ± ۰.۴ (۴.۶-۵.۷), stylet = ۱۱.۱ ± ۰.۷ (۱۰.۲-۱۱.۸) µm, V = ۷۸.۹ ± ۲ (۷۴.۵-۸۱.۳). Males (n = ۵): L =  ۱۱۸۳ ± ۱۷۵ (۹۴۷-۱۴۳۰) µm, a =  ۵۰.۲ ± ۴ (۴۶.۲.-۵۰.۸), b = ۶.۴ ± ۰.۸ (۵.۸-۷.۶), c = ۱۴.۸ ± ۱.۲ (۱۳.۵-۱۶.۲), c' =  ۴.۸ ± ۰.۵ (۴.۲-۵.۵), stylet =  ۱۱.۴ ± ۰.۲ (۱۱.۱-۱۱.۶) µm, spicules = ۲۶ ± ۱ (۲۴.۸-۲۷) µm, gubernaculum = ۷.۷ ± ۰.۳ (۷.۳-۸.۰). بررسی اولیه نشان داد که به ترتیب حدود ۹۰ و ۴۰% از ۲۰ و ۱۰ مزرعه نمونهبرداری شده در شهرهای بهنمیر و بابل دارای نشانههای بیماری بودند. وقوع بیماری در مزارع مختلف نیز با توجه به قدمت کشت بین ۲۰-۷۰% برآورد گردید. میانگین تعداد نماتود در پنح بوته از هر مزرعه  ۱۴۷ عدد در گرم بافت بود. می باشد.