واکاوی جایگاه نافرمانی مدنی در نظام حقوقی ایرانInvestigating the status of civil disobedience in the Iranian legal system

نافرمانی مدنی اصطلاحی است که در سالهای اخیر در کشورهای مختلف به جهت اعتراض به قانو ن ناعادلانه به منظور دستیابی به سطح مطلوبتری از عدالت رواج یافته است. به طوری که حتی در ایران نیز مقالاتی در این زمینه مورد تالیف قرار گرفته و با استفاده از مبانی فقهی و اصرار بر ضرورت آن، بر قانونی جلوه دادن آن تلاش شده است . در مقاله حاضر به شیوه توصیفی تحلیلی، به دنبال تعیین جایگاه حقوقی و شرعی نافرمانی مدنی بلکه مفهومی گسترده تر از آن یعنی مخالفت با حکومت و نسبت آن با جرایم سیاسی و جرایم علیه امنیت هستیم. طبق بررسی های انجام شده، مخالفت با حکومت در فقه امامیه در قالب امربه معروف و نهی از منکر مدنظر قرار گرفته است. نظام حقوقی ایران نیز هم در بخش سیاست گذاری مثل قانون اساسی و هم در قانون گذاری مثل قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر، اعتراض و مخالفت مسالمت آمیز را به عنوان یک حق قانونی تلقی می نماید، به طوری که دیگر جایگاهی برای نافرمانی مدنی مصطلح باقی نمی ماند. البته لازم به ذکر است که ضعف ها و نقص های قانونی و اجرایی موجود در این زمینه موجب متروک ماندن قوانین مذکور در جامعه گردیده که باید مورد توجه قرار گیرد .

کلیدواژه ها:

مخالفت با حکومت ، نافرمانی مدنی ، جرم سیاسی ، بغی ، نظام حقوقی ایران