بررسی خصوصیات کمی و کیفی گیاه همیشه بهار (Calendula officinalis L.) در تیمارهای متفاوت پرایمینگ بذر و کود زیستی

سابقه و هدف: مدیریت عناصر خاک با استفاده از کودهای زیستی و پرایمینگ بذرها از ارکان کشاورزی پایدار محسوب می شود که می تواند راهبرد مناسبی در تامین مواد غذایی سالم، سلامت محیط زیست و سلامت انسان ها باشد. پرایمینگ باعث کوتاه شدن زمان کاشت تا سبز شدن و حفاظت بذرها از عوامل زنده و غیرزنده در مرحله ی بحرانی استقرار گیاهچه می شود. همچنین، این تیمار یکنواختی سبز شدن را موجب می شود که منجر به استقرار یکنواخت و بهبود عملکرد محصول می شوند. همچنین، یکی از راه های دست یابی به اهداف کشاورزی پایدار، استفاده از میکروارگانیسم هایی است که نقش مهمی در تامین نیاز غذایی گیاهان دارند. کودهای زیستی، حاوی میکروارگانیسم هایی هستند، که استفاده آن ها روی بذر، سطح ریشه و یا داخل خاک، موجب تحریک محیط رشد ریشه یا گیاه شده و با افزایش قابلیت دسترسی مواد معدنی، باعث افزایش رشد گیاه می شود و از دیدگاه محیط زیستی قابل پذیرش هستند.مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی در سال زراعی ۱۳۹۲ انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح پرایمینگ (شاهد، هیدروپرایمینگ، اسموپرایمینگ، خیساندن در آب جوش و هورمون پرایمینگ) و چهار سطح کود زیستی (شاهد، ازتوباکتر، فسفاته بارور، ازتوباکتر + فسفاته بارور) روی گیاه همیشه بهار بود. در شرایط پیش تیمار، بذرهای همیشه بهار به مدت هشت ساعت در محلولهای مختلف پرایمینگ در دمای ۲۵ درجه سلسیوس قرار گرفتند. پس از طی شدن دوره مورد نظر، بذرها با آب مقطر شسته و روی کاغذ صافی کاملا خشک شدند که بعد از خشک شدن بلافاصله کشت گردید. به منظور تلقیح بذرها به کود زیستی (باکتری ازتوباکتر و فسفاته بارور)، ابتدا بذرها با صمغ عربی، باکتری ازتوباکتر و فسفاته بارور به طور کامل مخلوط و به هم زده شدند تا سطح تماس صمغ عربی و باکتری با بذرها افزایش یابد.یافته ها: نتایج نشان داد که بیش ترین ارتفاع بوته (۱۲/۴۴ سانتی متر)، وزن گل (۹۵/۱۶ گرم در بوته)، عملکرد گل (۱۳/۳۳۹ گرم در مترمربع)، عملکرد گلبرگ (۱۳/۲۹۴ کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (۱۳/۱۸۴۰ کیلوگرم در هکتار) و عملکرد اسانس (۲۱/۲ کیلوگرم در هکتار) مربوط به تیمار اثر متقابل هورمون پرایمینگ و کاربرد تلفیقی ازتوباکتر + فسفاته بارور بود. بیش ترین عملکرد بیولوژیک (۳۰/۵۷۶۸ کیلوگرم در هکتار)، تحت تاثیر هورمون پرایمینگ و کاربرد ازتوباکتر به دست آمد. حداکثر شاخص برداشت دانه (۴۳/۳۵ درصد) در تیمار هورمون پرایمینگ و بدون کاربرد کود زیستی مشاهده شد که اختلاف معنی‎داری با تیمار ترکیبی اسموپرایمینگ و هورمون پرایمینگ تحت کاربرد کود زیستی فسفاته بارور نداشت. بیش ترین تعداد شاخه در بوته (۱۵/۳۰ عدد) مربوط به تیمار هورمون پرایمینگ و از لحاظ کود زیستی نیز بیش ترین تعداد شاخه در بوته (۷۷/۲۹ عدد) در تیمار ترکیبی ازتوباکتر + فسفاته بارور به دست آمد. به طوری که عملکرد گل، عملکرد دانه، درصد اسانس و نیز عملکرد اسانس همیشه بهار با کاربرد تلفیقی کودهای زیستی (ازتوباکتر + فسفاته بارور) تحت تاثیر هورمون پرایمینگ نسبت به سایر تیمارها، به ترتیب ۵۲، ۴۰، ۳۰ و ۵۸ درصد (در سطح احتمال ۱ درصد) افزایش داشت.نتیجه گیری: به طور کلی، یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که پرایمینگ بذرهای همیشه بهار به دلیل افزایش اجزای عملکرد نسبت به تیمار شاهد (بدون پرایمینگ) برتری داشت. همچنین، کاربرد تیمار ترکیبی ازتوباکتر + فسفاته بارور عملکرد، اجزای عملکرد دانه و نیز عملکرد اسانس همیشه بهار را به طور معنی داری نسبت به سایر تیمارهای کودی افزایش داد. لذا با توجه به یافته های این تحقیق، برای افزایش و بهبود خصوصیات کمی و کیفی گیاه همیشه بهار، کاربرد توام ازتوباکتر همراه با فسفات بارور تحت تاثیر هورمون پرایمینگ می تواند در راستای کشاورزی پایدار مطلوب باشد.

کلیدواژه ها:

ازتوباکتر ، تیمار بذر ، فسفات بارور ، عملکرد ، کشاورزی پایدار