بررسی اثرات جداگانه و ترکیبی افزودنی های خاک بر رفتار هدررفت خاک و رواناب سطحی

مقدمه و هدف: فرسایش خاک امروزه برای اکثر جوامع تهدیدی جدی بوده و موجب از بین رفتن آب و خاک می­شود. یکی از مهم­ترین عوامل کنترل­ کننده رواناب و فرسایش خاک، کاربرد افزودنی­های خاک می­ باشد. بنابراین پژوهش حاضر، با هدف ارزیابی عمل­کرد جداگانه و ترکیبی از تاثیر بقایای لوبیای روغنی با سه سطح ۲۵، ۵۰ و ۷۵ درصد و پلیمر پلی ­وینیل­ استات در سطح سه درصد بر تغییرات رواناب و فرسایش خاک انجام شد. مواد و روش ها: خاک مورد استفاده در این پژوهش، از اراضی مرتعی از عمق ۲۰ سانتی­ متری خاک جمع ­آوری شد و پس از انتقال به آزمایشگاه برای پایداری نسبی خاک­دانه­ ها از الک چهار میلی­ متر عبور داده شد. جهت انجام پژوهش حاضر از تیمارهای بقایای لوبیای روغنی به عنوان یک افزودنی آلی خاک و پلی ­وینیل ­استات به ­عنوان یک افزودنی غیر آلی به ­صورت جداگانه و ترکیبی استفاده شد. تیمارهای حفاظتی در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از شبیه ­ساز باران برای بازه­ های زمانی ۲۴ ساعت، دو و چهار ماه به کار برده شدند. یافته ها: نتایج نشان داد بقایای لوبیای روغنی و پلی­ وینیل ­استات در سطح­های مختلف به صورت جداگانه و ترکیبی در بازه­ های زمانی به ­کار برده شده توانست باعث افزایش زمان شروع و خاتمه رواناب و کاهش ضریب رواناب، فرسایش خاک و غلظت رسوب شود. بیش­ترین تاثیر بر افزایش زمان شروع رواناب مربوط به تیمار ترکیبی بقایای لوبیای روغنی با سطح ۷۵ درصد + تیمار پلی­ وینیل ­استات (۳MSP) در بازه زمانی دو ماه (با مقدار ۷۴/۶۸ درصد) بود. هم­چنین بیش­ترین تغییرات در کاهش فرسایش خاک مربوط به کاربرد بقایای لوبیای روغنی با سطح ۷۵ درصد (۳MS) در بازه زمانی دو ماه با مقادیر به ­ترتیب ۶۷/۵۴ درصد بود. نتایج به­ دست آمده نشان داد که اثر بقایای لوبیای روغنی و پلی­ وینیل­ استات بر مولفه­ های مورد بررسی در سطح ۹۹ درصد معنی ­دار بود. نتیجه­ گیری: در مجموع می­توان اظهار داشت که استفاده از بقایای لوبیای روغنی و پلی ­وینیل ­استات به صورت جداگانه و در ترکیب با سایر افزودنی ­ها با هدف بررسی اثر آنها در حفاظت خاک و آب، می ­تواند راهکاری مفید باشد. در نهایت استفاده از بقایای لوبیای روغنی و پلی­ وینیل ­استات در اراضی در حال فرسایش و یا فرسایش ­یافته و انجام پژوهش­های جدید با دیگر افزودنی­های خاک و در شرایط مختلف با هدف حفاظت خاک و آب پیشنهاد می­ گردد. هم­چنین با توجه به عملکرد متفاوت کاربرد جداگانه و ترکیبی لوبیای روغنی و  پلی­وینیل­استات استفاده صحیح از افزودنی­ها در مدیریت منابع آب و خاک ضرورت دارد.

کلیدواژه ها:

Mineral conditioner ، Runoff coefficient ، Soil amendments ، Soil conservation ، Soil loss ، اصلاح کننده های خاک ، افزودنی معدنی ، حفاظت خاک ، ضریب رواناب ، هدررفت خاک