بررسی تاثیر عملیات آبخیزداری بر تغییر فرسایش و کلاس رسوبدهی، با استفاده از مدل تجربی MPSIAC در مناطق نیمه خشک

مقدمه و هدف: فرسایش خاک از جمله فرآیند­هایی است که منابع آب و خاک کشور ما را به صورت مستقیم و غیر مستقیم شدیدا تهدید می ­کند. هر چند این پدیده طبیعی بوده و جلوگیری از آن­ امکان پذیر نمی ­باشد، لیکن شناخت تمام فرآیند­های فرسایش و عواملی که در تولید رسوب ومیزان فرسایش حوزه ­های آبخیز دخیل هستند بسیار مهم می­ باشد. هدف این تحقیق ارزیابی اثرات عملیات حفاظتی بر روی تغییر فرسایش و کلاس رسوب­دهی زیر حوضه ­های آبخیز دره­مرید می­باشد. مواد و روش ­ها: منطقه موردمطالعه در حوزه آبخیز دره مرید قرارگرفته است که از زیر حوضه ­های هلیل ­رود در شهرستان بافت بخش مرکزی، دهستان کیسکان روستای دره مرید در استان کرمان واقع شده است، در این مطالعه از روش محاسبه مجدد بعضی از پارامترهای مدل MPSIAC قبل و بعد از اجرای عملیات حفاظتی استفاده شد. بعد از تعیین محل­های اجرای عملیات حفاظتی اقدام به تهیه نقشه ­های توصیفی از عوامل مدل تجربی در زمان قبل و بعد از اجرای عملیات حفاظتی گردید و سپس مقدار رسوب قبل و بعد از عملیات حفاظتی در هر زیرحوضه محاسبه شد. یافته­ ها: میزان رسوب در زیرحوضه­ های شماره ۱، ۲، ۳، ۴ و کل حوضه به ترتیب از ۱۰۹۴/۰۵، ۶۹۷/۶۰، ۶۷۰/۲۵، ۵۷۶/۸۸  و ۹۳۲/۴۲ به ۵۱۶/۷۹، ۳۸۶/۷۰، ۳۹۸/۴۷، ۴۴۴/۸۱ و ۶۶۳/۳۵ مترمکعب در کیلومتر مربع و یا به عبارت دیگر مقدار رسوب به ترتیب در زیر حوضه ­های شماره ۱، ۲، ۳، ۴ و کل حوضه ۵۲/۷۷، ۴۴/۵۷، ۴۰/۵۵، ۲۲/۸۹ و ۲۸/۸۶ درصد تقلیل پیدا کرد. در مورد کلاس رسوب­دهی نتایج نشان داد که در زیرحوضه ­های ۲، ۳ و ۴ کلاس رسوب­دهی از درجه ۴ به درجه ۳ تقلیل پیدا کرده و در زیرحوضه ۱ و کل حوضه کلاس رسوب­دهی از نوع درجه ۳ بوده و تغییری حاصل نشده است. نتیجه­ گیری: بعد از اطمینان از نرمال بودن داده ­ها به روش کلومو-اسمیرنوف با استفاده از شاخص های آماری توصیفی و آزمون T جفتی در نرم ­افزار SPSS۱۷ به تجزیه ­وتحلیل نتایج و بررسی معنی ­داری تغییرات پرداخته شد. نتایج تحلیل آماری نشان داد که اختلاف میانگین­ها صفر نمی­ باشد و در نتیجه فرض صفر رد می­شود. به عبارت دیگر با توجه به مقدار میانگین­ ها اجرای عملیات حفاظتی تاثیر مثبت بر روی کاهش کلاس رسوب­دهی و مقدار فرسایش داشته است و داده ­ها در سطح ۹۵ درصد، از  ۷۹ درصد همبستگی برخوردار بودند.

کلیدواژه ها:

Darhamrid Basin ، Experimental Model ، Kerman Province ، Sediment ، Sedimentation Class ، Soil Conservation ، استان کرمان ، حوضه دره مرید ، حفاظت خاک ، رسوب ، کلاس رسوب دهی ، مدل تجربی