بررسی تطبیقی روش شناسی انتقادی در المیزان و فی ظلال

تفسیر المیزان و فی ظلال در سده اخیر با رویکرد جدید، پدیده­های اجتماعی را تبیین واقع بینانه کرده اند. این دو تفسیر با مبنای عقلانی وحیانی به تفسیر آیات قرآن کریم پرداخته اند و در ضمن رویکرهای تفسیری دیگر، از ویژگی و رویکرد انتقادی نسبت به نظام اجتماعی موجود بهره برده اند. مسئله اصلی این مقاله "شباهت­ها و تفاوت­های روش­شناسی انتقادی در المیزان و فی ظلال" است. این مقاله با روش کتابخانه­ای و توصیفی تحلیلی  و مقایسه­ای، نشان داده است که المیزان و فی ظلال، جوامع انسانی موجود را به دلیل پشت کردن به منبع معرفتی وحیانی و استفاده صرف از خرد نظری و تکیه بر مادیگرای، انتقاد کرده اند. وجه متمایز روش­شناسی انتقادی در این دو تفسیر، تقسیم­بندی فی ظلال از جوامع اسلامی به (جاهلی و اسلامی) است در حالی که المیزان ضمن نقد، این تقسیم­بندی را بیان نکرده است. همانطور که فی ظلال جوامع اسلامی را روی سه دلیل (ناسیونالیستی، ملی­گرای و روابط با غرب) نقد کرده است در حالی­که المیزان نقد خود از جوامع اسلامی را مستند به )غرب­گرایی، نادیده گرفتن قوانین وحیانی، عدم انسجام داخلی و تبعیت از حکام فاسد) کرده است. در نقد از جوامع و فرهنگ غربی، فی ظلال عواملی همچون (تلذذ جنسیتی، نبود انسانیت، عدم آزادی روحی، آزادی بدن، نژادپرستی، خودبزرگ بینی و تفاخر و...) را موثر دانسته و انتقاد کرده است. اما المیزان جامعه غرب و تمدن آن را بخاطر (رویکرد مادی­گرایانه به هستی و منحصر نمودن جهان به سطوح ظاهری و ملکی، فاصله طبقاتی، حس­گرایی، عقلانیت ابزاری، بسته بودن باب انفاق و باز بودن باب ریا و فقدان حقیقت و فضیلت) انتقاد کرده است.

کلیدواژه ها:

روش­ شناسی انتقادی ، جوامع اسلامی ، جوامع و تمدن غرب ، المیزان و فی ظلال