ظرفیت های الگویی آیه «وجه الله» در تحلیل کارکردهای سیاسی اجتماعی سیدالشهدای احد (نظریه تقابل «شی» و «وجه»)

اندیشیدن درباره شهید به معنای عام و حضرت حمزه سیدالشهدا به طور خاص، از منظر معرفت شناسی، روان شناختی و انضمام آن در سطح جامعه شناختی، ازجمله خلاهای مهمی است که کمتر به آن پرداخته شده است. از این منظر نه تنها تحلیل انسان شناسانه و جامعه شناختی کار ویژه های شهید، ضرورتی عاجل است بلکه ضرورتی آجل نیز می نماید. این مقاله تلاش دارد تا با کمک آیه شریفه «کل شیء هالک الا وجهه له الحکم» و گزاره «شهید نظر می کند به وجه الله»، رابطه میان چهار کلیدواژه «شی»، «وجه»، «حکم» و «شهید» را نسبت سنجی و ظرفیت های فرهنگی و سیاسی- اجتماعی آن را با کمک روش «تقابل مفهومی و مصداقی»، کالبدشکافی نماید. یافته های مقاله حاکی از آن است که جایگاه و نقش اجتماعی و سیاسی شهید و سیدالشهدای احد را باید در قوس نزول و صعود «بت وارگی و شی گشتگی جامعه جاهلی» و «وجه الله شدگی جامعه مدنی نبوی» به شکل تقابلی، مورد تامل قرار داد و آیه کریمه فوق ما را به نظریه «تقابل دیالکتیکی شی و وجه» رهنمود می کند. با توجه به این نظریه؛ نباید نقش «شی زدایی شهید» را در جامعه جاهلی صدر اسلام تقلیل داد و اکنون نیز شاهد جاهلیت از نوع مدرن آن هستیم و «مسئله شی گشتگی» که توسط هژمونی نظم بین الملل تداوم یافته، توسط حضور معنوی شهید، همچنان «شی زدایی» می گردد.

کلیدواژه ها:

وجه الله ، شی شدگی ، سیدالشهدای احد ، کارکرد ، سیاسی اجتماعی