بررسی تنوع ژنتیکی و شناسایی ژنوتیپ های برتر پنبه (.Gossypium hirsutum L) با استفاده از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده آل (SIIG)

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: شناخت دقیق ژرم­پلاسم ­ها جهت انتقال صفات در برنامه­ های دورگ­ گیری از الزامات اصلاح ارقام برتر می ­باشد. هدف از این تحقیق بررسی تنوع ژنتیکی و گزینش ژنوتیپ­ های برتر پنبه با عملکرد، زودرسی و خصوصیات کیفی مطلوب بود. مواد و روش ­ها: به ­منظور ارزیابی ژنوتیپ ­های پنبه با استفاده از شاخص SIIG، آزمایشی شامل ۹ ژنوتیپ همراه با ۲ رقم تجاری استان فارس (بختگان و گلستان) به­ عنوان شاهد، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با ۴ تکرار، در ایستگاه تحقیقات کشاورزی حسن ­آباد داراب طی سال­های زراعی ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ اجرا شد. یافته ­ها: نتایج تجزیه مرکب داده­ها تفاوت معنی­داری بین ژنوتیپ­ ها از نظر صفات کمی مورد مطالعه نشان داد که این مطلب، بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ­ ها بود. ضریب تنوع فنوتیپی در صفات عملکرد و درصد زودرسی بیشتر از ضریب تنوع ژنوتیپی بود. عملکرد وش دارای وراثت­ پذیری بالایی (۰/۷۳) بود که نشان­دهنده نقش بیشتر اثر ژن در بیان صفت و کارایی انتخاب در بهبود صفت در نسل های متوالی می­ باشد. نتایج شاخص SIIG نشان داد که ژنوتیپ ­های A-NB۴۱۴ و A-NBK با بیشترین مقدار SIIG جزء برترین ژنوتیپ­ها و ژنوتیپ ­های Va-۱ و ۹۶-A۳ با کمترین مقدار SIIG جزء ضعیف­ ترین ژنوتیپ ­ها در این تحقیق بودند. به­ منظور بررسی کارایی شاخصSIIG  در انتخاب بهترین ژنوتیپ از نظر عملکرد وش، درصد زودرسی، ظرافت الیاف، درصد یکنواختی، کشش الیاف، استحکام و درصد کیل، ژنوتیپ­ های مورد بررسی بر اساس شاخص SIIG در ۳ دسته گروه ­بندی شدند. نتایج کلی گروه ­بندی نشان داد که، با افزایش مقدار شاخصSIIG ، مقدار عملکرد وش، یکنواختی الیاف، درصد کیل و درصد زودرسی نیز افزایش یافت. مقدار درصد زودرسی و عملکرد وش نیز در ژنوتیپ ­های A-NB۴۱۴ و A-NBK که دارای مقدار شاخص SIIG بالاتری بودند، بالا بود. نتیجه­ گیری: بررسی حاضر نشان داد که شاخص SIIG به­ خوبی توانسته ژنوتیپ ­ها را دسته­ بندی نماید. در این تحقیق ژنوتیپ­ های A-NB۴۱۴ و A-NBK به ­همراه رقم گلستان با عملکرد بالاتر از میانگین کل و شاخص SIIG بالا، به­ عنوان ژنوتیپ­ های برتر شناسایی شدند که می ­توانند در برنامه معرفی و توسعه کشت قرار گیرند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه ای، ژنوتیپ های پنبه در دو گروه متمایز طبقه بندی شدند که این موضوع انتخاب و استفاده از آنها در برنامه ها و اهداف مختلف به نژادی را تسهیل می کند.

کلیدواژه ها:

Cotton ، Fiber quality ، Ideal genotype ، SIIG index ، Seed cotton yield ، پنبه ، ژنوتیپ ایده آل ، شاخص SIIG ، عملکرد وش ، کیفیت الیاف