سنجش کارایی اقتصادی-محیط زیستی گندم بر مبنای ردپای آب

کارایی اقتصادی-محیط زیستی به عنوان کارایی استفاده از کارکردهای محیط زیستی برای تامین نیازهای بشر تعریف شده است. این مفهوم می تواند معیار مناسبی برای ارزیابی پایداری تولید محصول­ها و کارایی اقتصادی آن به شمار آید. باتوجه به اینکه تولید محصول های کشاورزی با ایجاد اثرگذاری­های محیط زیستی همراه است و در مقیاس جهانی بیشترین میزان مصرف آب برای تولید محصول­های کشاورزی استفاده می شود، بنابراین در این بررسی به منظور بررسی اثرگذاری­های محیط زیستی تولید گندم، از شاخص ردپای آب استفاده شد. برای این منظور در آغاز ردپای آب گندم در استان­های کشور طی دوره ۱۳۹۹-۱۳۷۹ محاسبه و آنگاه کارایی اقتصادی- محیط زیستی تولید گندم برآورد شد. نتایج محاسیه ردپای آب نشان داد که استان­های گیلان، خراسان جنوبی، سمنان و سیستان و بلوچستان، میانگین کل ردپای آب بیشتری در تولید گندم دارند. همچنین میانگین ردپای آب آبی، سبز و خاکستری در کشور در طی دوره مورد بررسی برابر با ۷/۲۶۲۵، ۱/۴۲۸ و ۱/۵۹۴ مترمکعب بر تن به دست آمد. نتایج به دست آمده از برآورد کارایی اقتصادی-محیط­زیستی نیز نشان داد که در بین متغیرهای مورد بررسی، نهاده ترکیبی و ردپای آب سبز بیشترین تاثیر مثبت را بر بهبود ارزش تولیدمحصول گندم دارند. نتایج همچنین بیانگر این است که استان های آذربایجان شرقی، خراسان شمالی و خراسان رضوی کمترین میانگین کارایی و استان­های گیلان، سیستان و بلوچستان، مازندران و ایلام به ترتیب بیشترین کارایی اقتصادی-محیط­زیستی تولید گندم را به خود اختصاص داده­اند. میانگین کل کارایی اقتصادی-محیط­زیستی تولید گندم ۸۴/۰برآورد شد. همچنین نتایج برآورد مدل ناکارایی نشان داد که کارایی اقتصادی-محیط زیستی تولید محصول برای منطقه­های با تولید ناخالص داخلی سرانه و میزان بارندگی بالاتر، بیشتر است. از این­رو، پیشنهاد می­شود در استان­های با کارایی اقتصادی-محیط­زیستی پائین­تر به منظور حفظ محیط زیست از روش­های نوین آبیاری برای کاهش ردپای آب آبی و از کودهای سبز و کودهای شیمیایی کم خطر برای کاهش ردپای آب خاکستری استفاده شود.

کلیدواژه ها:

کارایی اقتصادی-محیط زیستی ، ردپای آب ، گندم ، تابع تولید مرزی تصادفی