آسیب پذیری ساختاری و سازگاری موقعیتی خانوارهای کشاورز با تغییر اقلیم: واکاوی تجربی استان زنجان

وابستگی فزاینده به منابع پایه تولید موجب آسیب پذیری خانوارهای روستایی نسبت به تغییر اقلیم گردیده است. برای تسکین اثرات تغییر اقلیم و پایدارسازی معیشت روستایی، سازگاری با این پدیده ضروری است. این پژوهش پیمایشی با هدف بررسی میزان آسیب پذیری و سازگاری موقعیتی خانوارهای کشاورز استان زنجان در شرایط تغییر اقلیم و نیز شناسایی عوامل زمینه ساز آسیب پذیری و سازگاری آنان انجام شده است. داده ها از طریق پرسشنامه و با بهره گیری از روش نمونه گیری طبقه ای چندمرحله ای (۳۰۴=n) گردآوری شدند. بر اساس یافته های پژوهش، خانوارهای کشاورز از نظر میزان آسیب پذیری از تغییر اقلیم به سه گروه دارای آسیب پذیری کم، متوسط و زیاد قابل تقسیم می باشند. در این میان، ۸۷/۵ درصد از خانوارها، آسیب پذیری در سطح متوسط یا شدید را تجربه نموده اند. محدودیت های اکولوژیک، اقتصادی و منطقه ای، پارادوکس بهره وری-آسیب پذیری، کاهش سرمایه انسانی و به مخاطره افتادن سلامت، آسیب پذیری خانوارها را تشدید نموده است. هرچند خانوارهای کشاورز، مجموعه ای از راهبردهای انطباقی، مقابله ای و پیشگیرانه را بکار گرفته اند اما بهره گیری خانوارهای دارای آسیب پذیری زیاد از راهبردهای انطباقی و پیشگیرانه کمتر بوده است. از سوی دیگر، سازگاری موقعیتی با تغییر اقلیم از سوی بسیاری از کشاورزان مورد غفلت واقع شده اما خودکارآمدی درک شده، میزان تحصیلات، اندازه خانوار، اثربخشی سازگاری درک شده، هزینه سازگاری درک شده و احتمال تغییر اقلیم درک شده بر سازگاری با تغییر اقلیم تاثیر داشته اند.

کلیدواژه ها:

آسیب پذیری ، سازگاری ، محدودیت های اقتصادی-زیست محیطی ، مدل سازگاری پیشگیرانه اختصاصی نسبت به تغییر اقلیم ، معیشت خانوار