ارزیابی تغییرات جریان و غلظت نیترات رواناب خروجی از حوضه آبریز تحت سناریوهای مدیریتی با استفاده از مدل SWAT (مطالعه موردی: دشت هشتگرد)

استراتژی های مدیریت حوضه آبریز می تواند در تعدیل مشکلات ناشی از آلودگی منابع آب، مورد توجه قرار گیرد. در این پژوهش جهت ارزیابی رواناب و نیترات با توجه به سناریوهای مدیریتی برای محدوده مطالعاتی هشتگرد، از مدل هیدرولوژیکی نیمه توزیعی SWAT استفاده شده است. پس از شبیه سازی رواناب، از سه ایستگاه هیدرومتری برای واسنجی در دوره ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۳ و اعتبار سنجی در دوره ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ استفاده شد. نتایج شاخص های آماری R۲ و NS نشان می دهد شبیه سازی در این حوضه با دقت خوبی انجام پذیرفته است، همچنین نتایج حاکی از آن است با اعمال سناریو اول (تغییر الگوی کشت) و سناریو دوم (افزایش راندمان آبیاری) مقدار مصرف آب در بخش کشاورزی از ۳/۸۵ میلیون متر مکعب در وضع موجود به ۸/۵۹ میلیون متر مکعب کاهش خواهد یافت که این امر باعث ارتقای راندمان کوددهی نیز خواهد شد و به عبارتی با تغییر الگو می توان به کاهش نفوذ عمقی کمک کرد، از طرفی با آبیاری قطره ای نیاز به شستشو خاک و هدر رفت آب کم می شود. با مقایسه مقادیر نیترات ثبت شده در ایستگاه هیدرومتری ده صومعه کردان در دوره پایه با مقادیر شبیه سازی شده نیترات در سناریوی اول نیز نتایج به خوبی نشان می­دهد که با اعمال سناریو اول میزان نیترات شبیه سازی شده در این ایستگاه هیدرومتری به نسبت دوره پایه به جز در فصل زمستان و اوایل فصل بهار روندی کاهشی داشته است. در سناریو دوم نیز نتایج نشان داد که با تغییر روش آبیاری، میزان آبشویی نیترات در تمامی طول سال نسبت به دوره پایه کاهش چشم­گیری داشته است. به طور کلی سناریوی دوم در کاهش آبشویی نیترات اثرگذاری بیشتری داشته و توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

مدیریت حوضه آبریز ، مدلسازی ، نیترات ، SWAT