شناسایی و پراکنش خارپوستان مناطق بین جزرومدی سواحل صخره ای جزیره قشم (خلیج فارس ، ایران )

مقدمه: خارپوستان از فراوانترین بنتوزها هستند که از اهمیت اقتصادی، اکولوژیکی و غذایی متنوعی برخوردار هستند.هدف: مطالعه و بررسی تنوع زیستی و پراکنش مکانی خارپوستان در سواحل صخره ای قشم.مواد و روش­ها: هشت ایستگاه (طولا ۱، طولا ۲، آفتاب، دفاری، تانگو، هوا فضا، بیوتکنولوژی و جزیره­ی ناز) و سه ناحیه­ی جزر و مدی (High، Mid و Low) در دو فصل تابستان و زمستان (مرداد و بهمن ۱۳۹۷) انتخاب شد. در هر ایستگاه ۱ تا ۲ ترانسکت عمود بر ساحل دریا تعیین شد و در طول هر ترانسکت ۳ ناحیه­ی بالا، میان و پایین جزر و مدی مشخص شد تا کل منطقه مورد مطالعه پوشش داده شود. شمارش گونه­های خارپوست با ۳ تکرار در هر ایستگاه و ناحیه­ی جزر و مدی انجام شد.نتایج: در این مطالعه ۱۲ گونه خارپوست از ۹ خانواده شناسایی شد. حداکثر فراوانی خارپوستان در فصل زمستان با میانگین ۱۷ عدد در متر مربع در ناحیه میانی ایستگاه هوا فضا و حداقل فراوانی آن در فصل تابستان با میانگین ۱ عدد در متر مربع در ناحیه پایینی ایستگاه جزیره ناز مشاهده گردید. خارپوست Ophiocoma scolopendrin در تمام ایستگاه­ها گونه­ی غالب (۳۹/۲۱ درصد) بود. گونه­های  Holothuria scabra (۵۸/۱۱درصد)، Aquilonastra coronata (۶۸/۱۰درصد) و Holothuria leocospilota (۳۵/۱۰درصد) به­ترتیب در رتبه­های بعدی قرار گرفتند. نتایج آزمون پرم­آنوای سه­طرفه (۳-way permutational, MANOVA) نشان داد ساختار گونه­ای جامعه­ی خارپوستان در ایستگاه­ها و فصول نمونه­برداری متفاوت است. نتایج آزمون nMDS نیز وجود اختلاف در ساختار و ترکیب گونه­ای جمعیت خارپوستان در میان فصل­ها و ایستگاه­های مختلف را تایید می­کند. شاخص های ارزیابی زیستی تنوع گونه ای شانون، غنای گونه­ای مارگالف و پراکندگی پیلو در بین ایستگاه های نمونه‎برداری و فصول مختلف مورد مقایسه قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون سیمپر، بیشترین درصد مشارکت در عدم تشابه Bray-Curtis از نظر تراکم گونه­ای، بین دو فصل تابستان و زمستان و در ایستگاه­های مختلف نمونه­برداری مربوط به گونه­های Ophiocoma scolopendrina، Astropecten hemprichi، Holothuria. Leocospilota، Holothuria scabra،  Astropecten phragmorous و Diadema setosum می­باشد.نتیجه­گیری: ساختار جمعیت خارپوستان در ایستگاه­های مورد مطالعه تحت­تاثیر عوامل مختلف از جمله تغییرات فصلی، اثرات توریست و نوع بستر می­باشد.

کلیدواژه ها:

تنوع ، خارپوستان ، پراکنش ، قشم ، خلیج فارس