کانت و داکینز؛ سنجش تفاسیر پیشا/ پسا تکاملی از طبیعت و اخلاق

کانت به عنوان فیلسوف پیشاتکاملی شناخته می شود. زیرا محتویات متضاد با نظریه ی تکامل در نظام طبیعت شناختی و نیز در دستگاه اخلاقی او مشهود است؛ به نحوی که می توان مضامینی همچون محوریت اراده و نقش گسترده ی عقلانیت در نگاه او را در تقابلی صریح با اخلاق تکامل گرایانه- که مبتنی بر بخت، سازگاری و جهش طبیعی است- شناخت. با این حال، امکان تبادل رای همراه با توافق نسبی میان اخلاق کانتی و تکاملی ذاتا منتفی نبوده و به درک و استماع ما از آغاز و انجام اخلاق به روایت دو نظریه وابسته است. در این طریق، اگر طبیعت را مایل به توسعه ی حیات اخلاقی انسان بدانیم، یا اراده ی خویش فرمای آدمی را انکار کنیم، از کانت فاصله گرفته ایم؛ اما با اقرار به صبغه ی وحشی طبیعت، یا به قول داکینز با نظر به مقاومت خودخواهانه ی طبیعت در برابر اخلاق و متقابلا با تشریح نقاط برتری اراده ی انسان بر سوائق و غرایزش، هم سخنی قابل مشاهده ای را میان دو نظریه برقرار ساخته ایم. با این وصف و در تبادل با ایده ای امروزی ژن خودخواه، قانون اخلاقی کانت و اراده ای که واضع آن است، به عنوان یک محصول فرهنگی- تکاملی و عامل بقای موجه برای نوع انسانی تفسیر می شود.

کلیدواژه ها:

اخلاق تکاملی ، داکینز ، ژن خودخواه ، طبیعت گرایی ، کانت